Serotonina – jakie ma właściwości i działanie?

Rola neuroprzekaźników w procesach życiowych jest bardzo istotna. Niskie poziomy neurotransmiterów są przyczyną wielu chorób. To, co czujemy i jaki mamy nastrój w w dużej mierze zależy od poziomu konkretnego neuroprzekaźnika. W tym artykule omawiamy serotoninę i jej działanie na organizm.

Czym jest serotonina?

• Serotonina jest jednym z bardzo wielu neuroprzekaźników (neurotransmiterów). Badania podają, że jest ich około 100. Najprostszy podział neuroprzekaźników dzieli je na pobudzające i hamujące.

Po co w ogóle są nam potrzebne neuroprzekaźniki i czym są?

Neuroprzekaźniki to związki chemiczne, substancje, których zadaniem jest przekazywanie impulsów pomiędzy komórkami nerwowymi. Zaburzone przewodnictwo, spowodowane np. zbyt niskim lub wysokim poziomem danego neurotransmitera powoduje nieprawidłową pracę organizmu.

Do grupy neuroprzekaźników zaliczanych jest wiele substancji, są to np. aminokwasy (jak GABA, czyli kwas gamma-aminomasłowy), aminy (np. dopamina), związki peptydowe (np. oksytocyna), a także cząsteczki gazowe (jak tlenek azotu).

• Serotonina (5-hydroksylowa pochodna tryptaminy – 5-HT) jest ważnym neuroprzekaźnikiem, zaliczana jest do amin biogennych. Produkowana jest w większości w komórkach w błonie śluzowej jelit oraz w mózgu (jądra szwu – struktury w pniu mózgu). Powstaje z aminokwasu – tryptofanu, którego organizm sam nie wytwarza, zatem musi on być dostarczany z zewnątrz (produkty spożywcze, witaminy).

Właściwości i działanie serotoniny

Zacząć należy od tego, że serotonina jest jednym z najważniejszych neuroprzekaźników, ponieważ wpływa na wiele kluczowych funkcji organizmu, np.:

• reguluje pozytywny nastrój, dobre samopoczucie,
• wpływa na pracę układu pokarmowego – reguluje apetyt,
• reguluje prawidłowy sen,
• wpływa na funkcje seksualne,
• reguluje proces krzepnięcia krwi.

W zależności od tego, czy poziom serotoniny będzie zbyt niski lub wysoki, obserwuje się inne objawy.

Zbyt niski poziom tego neuroprzekaźnika objawia się takimi stanami, jak np. zmęczenie, rozdrażnienie, stany lękowe, depresja, zaburzenia snu, zaburzenia pamięci, osłabienie koncentracji.

Czy wiesz, że jednym z objawów niedoboru serotoniny może być ochota na słodycze? Dzieje się tak, ponieważ cukier powoduje wydzielanie się tego neuroprzekaźnika. Po zjedzeniu słodkiego batonika od razu poprawia się nastrój, prawda?

Z kolei za wysoki poziom serotoniny może skutkować tzw. zespołem serotoninowym, któremu towarzyszą takie objawy, jak: gorączka, niepokój, a nawet utrata przytomności. W skrajnych przypadkach może nawet prowadzić do śmierci!

Podwyższony poziom serotoniny może być odpowiedzialny również za rozwój osteoporozy. Za nadmiar serotoniny w organizmie odpowiada m.in. stosowanie leków, które wpływają na poziom serotoniny, a także guzy, tzw. rakowiaki (guzy neuroendokrynne – wydzielają do krwi np. właśnie serotoninę).

Ciekawym opracowaniem działania serotoniny jest poniższa praca, której prezentujemy fragment. Autorka wyjaśnia, że niedobory serotoniny wpływają na wiele stanów i obserwowane są u osób z depresją, ale też i nadwagą, u osób agresywnych i podatnych na uzależnienie od narkotyków. Wyłania się obraz neuroprzekaźnika, który odgrywa bardzo znaczącą rolę w funkcjonowanie organizmu.

„Teoria oscylująca wokół podłoża neurochemicznego sugeruje związek między nastrojem pacjenta a obniżeniem w jego organizmie poziomu serotoniny oraz noradrenaliny (czasami dolicza się do tego szeregu kwas GABA i dopaminę). Serotonina powstaje z egzogennego (niewytwarzanego przez organizm) aminokwasu – tryptofanu – należącego do rodziny tryptamin. To od serotoniny zależy, czy sygnał układu nerwowego będzie w stanie dotrzeć do wszystkich zakątków ciała. Zbyt niski poziom serotoniny zaobserwowano nie tylko u osób z depresją, ale także u ludzi nadmiernie agresywnych. Powtarzając informacje ze wstępu pracy, warto przypomnieć, że hormon ten odpowiada między innymi za proces trawienia, regulację ciśnienia krwi i jej krzepnięcia, utrzymanie odpowiedniej temperatury ciała, proces dojrzewania i odnowę komórkową całego organizmu. Ma także wpływ na nasze odczuwanie bólu (wysoki poziom serotoniny = wysoki próg bólowy).

Dlatego właśnie z powodu niedoboru serotoniny częściej dopadają nas migreny. Prócz sfery czysto fizycznej, serotonina ma także niemałe znaczenie dla naszej sfery psychicznej – dzięki niej jesteśmy w stanie odczuwać przyjemność oraz euforię. W ciągu dnia to szyszynka jest głównym miejscem syntezy serotoniny (w nocy zachodzi w niej produkcja melatoniny). Można na tej podstawie wywnioskować,
że serotonina jest produkowana wtedy, gdy jesteśmy wystawieni na światło słoneczne (lub na jego odpowiedni substytut).

Prócz układu nerwowego serotonina może być wydzielana przez błonę śluzową jelit. Brak serotoniny może spowodować apatię, dekoncentrację, spadek tętna i temperatury ciała, ciężkie zaburzenia snu, skłonności do obżarstwa i depresję. Nie tylko osoby z depresją posiadają niski poziom serotoniny – są to także ludzie z nadwagą, którzy nie są w stanie zadowolić się normalnym pod względem wielkości posiłkiem. Nie są to jednak wszystkie problemy, jakie spotykają ludzi z niedoborem tego hormonu – są oni bardziej impulsywni i mają większe trudności w kontrolowaniu swojego zachowania w obliczu zagrożenia. Ponadto pojawia się u nich większe prawdopodobieństwo uzależnienia w przyszłości od narkotyków (pobudzają wydzielanie serotoniny). Nadmiar serotoniny może powodować jednakże zahamowanie procesu powstawania kości, skąd pozostaje jedynie krok do osteoporozy. Może być także przyczyną jadłowstrętu, braku apetytu”

AGATA EWA MARKOWICZ-NARĘKIEWICZ – ZWIĄZEK MIĘDZY WYDZIELANIEM NEUROPRZEKAŹNIKÓW A POWSTAWANIEM CHORÓB PSYCHICZNYCH – NA SZCZEGÓŁOWO OMÓWIONYM PRZYKŁADZIE DEPRESJI

Poziom serotoniny a choroby

Jak pokazał powyższy akapit, wpływ serotoniny na organizm jest ogromny. Działanie tego neuroprzekaźnika warunkuje dobre samopoczucie, a jego zawyżony lub obniżony poziom powoduje powstawanie wielu zaburzeń i chorób.

Jedną z nich jest depresja i stany lękowe, co przekłada się na zaburzenia nastroju oraz snu. Zastosowanie w takim przypadku mają leki SSRI, czyli selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny – hamują wychwyt zwrotny serotoniny, tym samym powodując wzrost stężenia tego neuroprzekaźnika, a co za tym idzie poprawę stanu i samopoczucia pacjenta. Inną grupą leków stosowanych w leczeniu m.in. depresji są inhibitory MAO, podnoszące poziom serotoniny, dopaminy i noradrenaliny (zapobiegają rozpadowi tych substancji).

Również migrena ma swoje podłoże w niskim poziomie serotoniny – o czym wspomina fragment pracy z poprzedniego akapitu.

Serotonina a kannabinoidy

Czytając nasze artykuły na temat kannabinoidów zapamiętałeś zapewne ich rolę w oddziaływaniu na układ endokannabinoidowy i receptory kannabinoidowe CB1 i CB2. Poprzez wpływ na konkretny rodzaj receptora, kannabinoidy zaburzają lub przywracają równowagę organizmu (homeostazę), za którą odpowiada wspomniany układ endokannabinoidowy.

Psychoaktywny kannabinoid THC wpływa na poziom neuroprzekaźników – dopaminę – wywołując w użytkowniku stan euforii i zadowolenia. To intensywne uczucie jest jednak krótkotrwałe. Nie zaobserwowano natomiast oddziaływania THC na poziom serotoniny.

Inaczej sytuacja przedstawia się w przypadku CBD. Kannabidiol, czyli CBD wykazuje aktywność w kierunku receptora serotoninowego 5HT1A. Duże dawki tego kannabinoidu, poprzez zwiększanie poziomu serotoniny, mają niwelować stany lękowe i znacząco poprawiać stan pacjentów.

Warto przy tym pamiętać, że kannabinoidy wpływają na metabolizm niektórych leków przeciwdepresyjnych, np. Escitalopramu. Jeżeli przyjmujesz jakiekolwiek leki, nie podejmuj decyzji o włączeniu suplementacji CBD na własną rękę, skonsultuj się ze swoim lekarzem!

Jak można podnieść poziom serotoniny?

Aby organizm mógł funkcjonować prawidłowo, musi być w nim odpowiednia ilość serotoniny. Prawidłowe parametry serotoniny we krwi to 100-280 ng/ml (normy mogą się różnić w zależności od laboratorium i skali).

Jak wspominaliśmy wcześniej, kannabinoidy (np. CBD) mogą podnosić poziom serotoniny.

Niektóre produkty spożywcze również mogą podnieść/wyregulować poziom serotoniny, są to np.:

• ryby,
• jajka,
• orzechy,
• szpinak,
• drób,
• kasza,
• brązowy ryż,
• banany,
• awokado,
• witamina B6,
• witamina D.

Najprostszą jednak formą wyregulowania poziomu tego neuroprzekaźnika jest zrównoważona dieta i ruch – aktywność fizyczna. Warto jednak pamiętać, że może pomóc jedynie w niewielkich niedoborach. W przypadku głębokich braków i zaawansowanych zaburzeń depresyjnych konieczne może być sięgnięcie po rozwiązania farmakologiczne.

Źródła

1. AGATA EWA MARKOWICZ-NARĘKIEWICZ – ZWIĄZEK MIĘDZY WYDZIELANIEM NEUROPRZEKAŹNIKÓW A POWSTAWANIEM CHORÓB PSYCHICZNYCH – NA SZCZEGÓŁOWO OMÓWIONYM PRZYKŁADZIE DEPRESJI
2. Alicja Binkowska, Aneta Brzezicka – WPŁYW MARIHUANY NA AKTYWNOŚĆ ELEKTRYCZNĄ MÓZGU
3. doz.pl
4. medonet.pl