Dopamina – jak działa na organizm i kiedy jest wydzielana?

O dopaminie słyszało wielu z nas. To jeden z ważniejszych neuroprzekaźników. To m.in. od dopaminy zależy odczuwanie przyjemności – jednak to nie koniec jej działań. Co jeszcze wiemy na temat działania tego neurotransmitera? Przeczytasz o tym w naszym tekście.

Dopamina – co to takiego?

• Dopamina to jeden z neuroprzekaźników, czyli specjalnych substancji mających za zadanie przenoszenie sygnałów pomiędzy komórkami nerwowymi. Transmisja tego sygnału pomiędzy komórkami (neuronami) odbywa się przez synapsy (czyli miejsce komunikacji błony jednej komórki z błoną komórkową drugiego neuronu lub też mięśnia czy gruczołu).
• Zaliczana jest do związków z grupy katecholamin (pochodne aminokwasu – tyrozyny).

To, że w danym momencie odczuwamy przyjemność, jest właśnie skutkiem wydzielania się dużej ilości dopaminy. Rola dopaminy w organizmie jest znacząca. Wpływa ona na wiele procesów. Efekty uzależnione są od miejsca, w którym dopamina działa.

Jak działa dopamina?

Dopamina produkowana/wydzielana jest w mózgu, rdzeniu kręgowym oraz w rdzeniu nadnerczy. Działa za pomocą receptorów dopaminergicznych.

Profil działania tego neuroprzekaźnika jest szeroki, dopamina wpływa na wiele kluczowych funkcji, np.:

• odpowiada za uczucie przyjemności, dobre samopoczucie, emocje,
• wpływa ma motywację,
• ma wpływ na procesy uczenia się, zapamiętywania,
• reguluje napięcie mięśniowe,
• wpływa na wytwarzanie hormonów – prolaktyny i gonadotropiny,
• zwiększa wydzielanie przez nerki wody i jonów sodu,
• reguluje ciśnienie tętnicze,
• wpływa na pracę gruczołów endokrynnych.

Głównym obszarem badań dotyczących działania i funkcji dopaminy był mózg, ale zauważono również wpływ tego hormonu na nerkowy układ dopaminergiczny:

„Badania nad znaczeniem dopaminy w prawidłowym działaniu organizmu dotyczą przede wszystkim funkcji mózgu. Dopamina była jednym z pierwszych zidentyfikowanych neuroprzekaźników w czasach, kiedy istnienie takich neuropośredników było poddawane w wątpliwość. Prawdopodobnie dlatego, związek ten jest wciąż identyfikowany jako neuroprzekaźnik, a jego ogromne znaczenie jako hormonu regulującego działanie komórek tkanek obwodowych pozostaje niezauważone. Lata 90. minionego
stulecia przyniosły wyraźne ożywienie w badaniach nad obwodowym działaniem dopaminy, a szczególnym zainteresowaniem cieszył się nerkowy układ dopaminergiczny. Zaowocowało to nie tylko ogromnym rozwojem wiedzy dotyczącej mechanizmów regulacji gospodarki elektrolitowej organizmu oraz poznaniem nowych mechanizmów rozwoju nadciśnienia, ale także umożliwiło opracowanie
i wdrożenie do terapii nowego leku, tj. fenoldopamu, którego miejscem działania jest nerkowy układ dopaminergiczny. Prowadzi się także intensywne badania nad niepożądanym działaniem dopaminy w tkankach obwodowych, szczególnie u ludzi poddanych intensywnej
terapii z użyciem L-DOPA”

*L-dopa (łac. levodopum), naturalny aminokwas, prekursor dopaminy.

Jakub Drożak, Jadwiga Bryła, Dopamina – nie tylko neuroprzekaźnik, Zakład Regulacji Metabolizmu, Instytut Biochemii, Wydział Biologii, Uniwersytet Warszawski

Autorzy cytowanej pracy podkreślają wielokierunkowy wpływ dopaminy na funkcje organizmu, receptory wiążące dopaminę zlokalizowane są w wielu organach:

„Mechanizm działania dopaminy jako neuroprzekaźnika jest stosunkowo dobrze poznany. Wiadomo jednak, że ta katecholamina jest syntetyzowana i wykazuje aktywność auto- lub/i parakrynną także w tkankach obwodowych. Receptory wiążące dopaminę zlokalizowano w kanalikach nerkowych, pęcherzykach płucnych, trzustce oraz naczyniach krwionośnych płuc, nerek i serca. Jednak szczególną uwagę zwrócono na układ dopaminergiczny w nerkach, który kontroluje homeostazę sodu w organizmie, a jego zaburzenia u ludzi mogą być jedną z głównych przyczyn nadciśnienia zarówno pierwotnego, jak i indukowanego przez choroby np. cukrzycę”

Jakub Drożak, Jadwiga Bryła, Dopamina – nie tylko neuroprzekaźnik, Zakład Regulacji Metabolizmu, Instytut Biochemii, Wydział Biologii, Uniwersytet Warszawski

Niedobór i nadmiar dopaminy

Jak każdy inny związek chemiczny, również dopamina musi być na odpowiednim poziomie, by organizm funkcjonował prawidłowo. Niebezpieczny jest zarówno jej niedobór, jak i nadmiar.

Zobacz, czym może się objawiać niedobór dopaminy:

• brak motywacji i energii,
• zmęczenie,
• apatia,
• stany lękowe.

Natomiast nadmiar dopaminy może się manifestować następującymi efektami:

• problemy z koncentracją,
• urojenia,
• zaburzona percepcja,
• problemy z racjonalnym myśleniem.

Dopamina a choroby

Dopamina odpowiada za najważniejsze funkcje życiowe, reguluje nasze emocje, procesy myślowe, odczuwanie przyjemności, a także np. sprawność mięśniową. Zaburzenia w zakresie wydzielania tego neuroprzekaźnika są przyczyną kilku chorób/ stanów:

• choroby Parkinsona – niedobór dopaminy – objawy to np. sztywność mięśni, zaburzona koordynacja, problemy z równowagą, zaburzenia mowy, drżenie spoczynkowe,
• pląsawicy Huntingtona – nadmiar dopaminy, choroba charakteryzuje się m.in. nieskoordynowanymi ruchami, drżeniem rąk i nóg,
• nadciśnienia – wywołuje je nadmiar dopaminy,
• schizofrenii – istnieją hipotezy sugerujące, że spowodowana jest nadmiarem dopaminy,
• ADHD – niedobór dopaminy,
• uzależnienia od narkotyków – dopamina wydzielana w nadmiarze pod wpływem narkotyków, zapewnia uczucie euforii i przyjemność, z czasem organizm domaga się coraz większych dawek narkotyku.

Leczenie powyższych chorób polega na blokowaniu receptorów – wydzielania dopaminy (w przypadku nadmiaru). Leczenie chorób związanych z niedoborem tego neuroprzekaźnika opiera się na stymulowaniu jego wydzielania.

Konopie a dopamina

Czy kannabinoidy wykazują wpływ na wydzielanie się dopaminy? Jak łatwo wywnioskować z poznanych już informacji, owszem. Rozpatrujemy tu oczywiście psychoaktywne THC, które oddziałuje na receptory kannabinoidowe CB1, zlokalizowane w mózgu. Po zażyciu tej psychoaktywnej substancji, już po kilku minutach, użytkownik odczuwa euforię, rozbawienie, zrelaksowanie, dobre samopoczucie. To właśnie gwałtowny wyrzut dopaminy powoduje takie odczucia.

„Kannabinoidy wpływają również w złożony sposób na neurotransmisję. Marihuana (i szerzej – agoniści receptora CB1), podobnie jak inne substancje psychoaktywne, wpływa na biochemię układu mezolimbicznego, prowadząc do zwiększonego uwalniania dopaminy oraz zmniejszonego uwalniania GABA i glutaminianu w jądrze półleżącym„

Alicja Binkowska, Aneta Brzezicka – Wpływ marihuany na aktywność elektryczną mózgu

Zależność narkotyk – dopamina omawia kolejna z prac:

„Charakterystyczną cechą większości środków uzależniających jest bowiem bezpośrednie lub pośrednie nasilenie transmisji dopaminergicznej w układzie mezolimbicznym, przejawiające się podniesionym stężeniem dopaminy w jądrze półleżącym przegrody. Zjawisko to jest najprawdopodobniej biochemicznym podłożem „poczucia przyjemności”, które towarzyszy zażywaniu narkotyków. Natomiast odstawienie substancji uzależniającej prowadzi do patologicznego obniżenia poziomu
dopaminy we wspomnianej strukturze mózgu, indukując dysforię oraz objawy głodu narkotykowego”

Jakub Drożak, Jadwiga Bryła, Dopamina – nie tylko neuroprzekaźnik, Zakład Regulacji Metabolizmu, Instytut Biochemii, Wydział Biologii, Uniwersytet Warszawski

Podsumowanie

Rola dopaminy w procesach zachodzących w mózgu i organizmie jest bardzo znacząca. Przede wszystkim podkreślany jest jej udział w odczuwaniu przyjemności, emocji. To, co czujemy podczas pierwszego etapu zakochania, to właśnie skutek działania dopaminy na mózg. Uczucie błogiego zadowolenia po zjedzeniu czekolady, to też działanie dopaminy. Co więcej, nasz mózg zaczyna wydzielać ten neuroprzekaźnik już na samą myśl o zjedzeniu owej czekolady lub jakiegoś innego przyjemnego zdarzenia, które ma nastąpić. To właśnie oddziaływanie marihuany na produkcję dopaminy jest odpowiedzialne za potencjalne uzależnienie od tej substancji.

ŹRÓDŁA

1. Jakub Drożak, Jadwiga Bryła, Dopamina – nie tylko neuroprzekaźnik, Zakład Regulacji Metabolizmu, Instytut Biochemii, Wydział Biologii, Uniwersytet Warszawski
2. Alicja Binkowska, Aneta Brzezicka, Wpływ marihuany na aktywność elektryczną mózgu
3. Agata Ewa Markowicz-Narękiewicz, Związek między wydzielaniem neuroprzekaźników a powstawaniem chorób psychicznych – na szczegółowo omówionym przykładzie depresji
4. https://www.wapteka.pl
5. medonet.pl