O roli neuroprzekaźników pisaliśmy w osobnym artykule, gdzie rola neurotransmiterów w funkcjonowaniu organizmu jest bardzo istotna. Dzisiaj przyjrzymy się jednemu z głównych neuroprzekaźników, czyli noradrenalinie. W jaki sposób wpływa na organizm? Tego dowiesz się z artykułu.
Czym jest noradrenalina?
- Noradrenalina (NA) to związek chemiczny zaliczany do grupy katecholamin (do której zaliczane są też adrenalina i dopamina). Za powstanie noradrenaliny odpowiada tyrozyna – aminokwas ten ulega przekształceniu w L-dopę i dopaminę, a potem, dzięki udziałowi enzymu β-hydroksylazy, powstaje noradrenalina.
- Jest jednym z głównych neuroprzekaźników, ale też i hormonem. Odgrywa istotną rolę w funkcjonowaniu organizmu – utrzymuje go w stanie czuwania i mobilizacji – noradrenalina wydzielana jest w sytuacji stresu. Działa również na inne struktury i funkcje organizmu.
Neuroprzekaźniki (neurotransmitery) są substancjami, związkami chemicznymi, które przekazują sygnały pomiędzy komórkami nerwowymi (neuronami). Noradrenalinę zalicza się do neuroprzekaźników pobudzających, uwalniana jest, jak i inne neuroprzekaźniki, z aksonu czyli zakończenia neuronu.
Noradrenalina i adrenalina to pokrewne neuroprzekaźniki – adrenalina wydzielana jest szybko i działa krótko, natomiast uwalnianie się noradrenaliny jest stopniowe.
W układzie nerwowym noradrenalina wydzielana jest przez neurony noradrenergiczne.
Na to, w jaki konkretnie sposób zadziała, jakie będą efekty pobudzenia komórek przez noradrenalinę, wpływ mają receptory noradrenergiczne (wyróżniamy receptory: α1, α2, β1, β2, β3). Noradrenalina jest agonistą receptorów α-adrenergicznych, czyli substancją łączącą się z tymi receptorami.
„Wyróżnia się dwa główne rodzaje receptorów biorących udział w transmisji noradrenergicznej: receptory α-adrenergiczne i β-adrenergiczne. Wśród receptorów α wyróżnia się 2 podtypy: α1 i α 2, a wśród receptorów β – 3 podtypy: β1, β2 i β3. Wszystkie receptory adrenergiczne związane są z białkami G”
Waldemar Janiec, Joanna Folwarczna, Ilona Kaczmarczyk-Sedlak – Leki wpływające na autonomiczny układ nerwowy
Jak działa na organizm noradrenalina?
Działanie noradrenaliny na organizm jest wielokierunkowe. Jak napisaliśmy wcześniej, oddziałuje ona nie tylko na funkcje układu nerwowego, ale i pozostałe parametry organizmu. Jest neuroprzekaźnikiem pobudzającym – co oznacza, że działa mobilizująco na mózg i ciało. Wydziela się w sytuacjach stresowych, kiedy organizm włącza tryb „ucieczki”.
Jak działanie na organizm wykazuje noradrenalina?
- mobilizuje mózg i ciało,
- zwiększa pobudzenie,
- podwyższa czujność,
- podnosi poziom koncentracji,
- zwiększa poziom zapamiętywania i przypominania sobie informacji,
- zwiększa uczucie lęku i niepokoju,
- podwyższa ciśnienie krwi,
- zwiększa rytm serca,
- zwiększa poziom glukozy,
- hamuje perystaltykę jelit.
Jak widać powyżej, wpływ tego neuroprzekaźnika na funkcjonowanie organizmu jest ogromny. Często nie zdajemy sobie sprawy, że dana funkcja, czynność organizmu wynika właśnie z działania neuroprzekaźników. Ilość wydzielanego neuroprzekaźnika wpływa na działanie organizmu. Wiele chorób (np. depresja, choroba Parkinsona, Alzheimera, padaczka) mają związek z niskim poziomem konkretnego neurotransmitera.
Noradrenalina jako lekarstwo
Noradrenalinę, poza pełnieniem funkcji bardzo ważnego neuroprzekaźnika, stosuję się również jako lekarstwo. Posiada bowiem właściwości, które mogą być wykorzystane w leczeniu lub opanowaniu następujących stanów:
- Stan zagrożenia życia – wstrząs septyczny (ostry przebieg – powikłanie sepsy, gwałtowny spadek ciśnienia tętniczego, niedotlenienie narządów). Podaje się tutaj bezpośrednio roztwór noradrenaliny.
Aby osiągnąć skuteczność działania, noradrenalinę należy podać w formie wlewu dożylnego – zazwyczaj jest to dawka 0,4–0,8 mg/h – po rozcieńczeniu roztworem glukozy. Należy bezwzględnie monitorować stan pacjenta i kontynuować podawanie leku do czasu poprawy stanu pacjenta.
W stanach zagrożenia życia podawany jest lek o nazwie Levonor – zawiera on jako substancję czynną właśnie noradrenalinę, zaliczany jest do grupy leków wpływających na receptory adrenergiczne i dopaminergiczne.
Wykorzystuje się również leki, których zadaniem jest oddziaływanie na receptory noradrenergiczne. Wymienić to można grupę pacjentów leczonych takimi lekami – chorujących na: astmę, zaburzenia rytmu serca, nadciśnienie tętnicze, depresję, ADHD.
W leczeniu depresji stosuje się tzw. selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny oraz noradrenaliny (SNRI) – leki mające za zadanie hamowanie wychwytu zwrotnego neuroprzekaźników (obniżenia neuroprzekaźnictwa). Leki SNRI hamują wychwyt zwrotny, podnosząc tym samym poziom neuroprzekaźnika. Przykładem leków z grupy SNRI są: wenlafaksyna, deswenlafaksyna, milnacipran, duloksetyna, sibutramina, klowoksamina).
Co mówią publikacje naukowe na temat noradrenaliny?
Jedna z prac szczegółowo wyjaśnia rolę noradrenaliny w procesie rozwoju depresji:
„Drugim związkiem chemicznym, mającym niebanalne znaczenie dla powstawania depresji u człowieka, jest noradrenalina. Substancja ta jest produkowana w części rdzeniowej nadnerczy oraz w synapsach nerwów współczulnych.
Samo działanie noradrenaliny jest podobne (choć mniej intensywne) do działania jej pochodnej – adrenaliny. Wewnątrz pnia mózgu noradrenalina produkowana jest w tak zwanym miejscu sinawym. Silny stres zaburza jego funkcjonowanie – poprzez połączenie z podwzgórzem mózgowym ma bezpośredni udział w reakcji stresowej organizmu. Noradrenalina podwyższa ciśnienie oraz poziom
AGATA EWA MARKOWICZ-NARĘKIEWICZ- ZWIĄZEK MIĘDZY WYDZIELANIEM NEUROPRZEKAŹNIKÓW
glukozy we krwi. Jako krążący swobodnie po organizmie hormon zwęża naczynia obwodowe, jednocześnie rozszerzając naczynia wieńcowe w sercu. Przyspiesza przemianę materii, indukując konwersję glikogenu w glukozę. Jej brak w układzie nerwowym powoduje deficyt motywacyjny człowieka, ponieważ ma wpływ na powstawanie oraz utrzymywanie nastroju. Zmniejszenie aktywności neuronów wydzielających noradrenalinę powoduje depresję, a jej nadmierne zwiększenie – zespoły maniakalne”
A POWSTAWANIEM CHORÓB PSYCHICZNYCH – NA SZCZEGÓŁOWO OMÓWIONYM PRZYKŁADZIE DEPRESJI
Kolejna praca omawia działanie noradrenaliny, wykazując konkretne jednostki chorobowe, przeciwwskazania do stosowania oraz skutki przedawkowania noradrenaliny:
„Norepinefryna (noradrenalina) działa pobudzająco głównie na receptory α-adrenergiczne, a w mniejszym stopniu na receptory β-adrenergiczne. Norepinefryna zwęża naczynia krwionośne i jest stosowana przede wszystkim w celu podwyższenia ciśnienia tętniczego krwi (w zapaści naczyniowej towarzyszącej wstrząsowi pochodzenia sercowego, wstrząsowi uczuleniowemu, po podaniu ganglioplegików) oraz jako dodatek do roztworów lidokainy (w celu przedłużenia działania lidokainy i zmniejszenia krwawienia w czasie operacji chirurgicznych).
Przedawkowanie norepinefryny powoduje gwałtowny wzrost ciśnienia tętniczego krwi, a następnie częstoskurcz komorowy i migotanie komór. Po przedawkowaniu norepinefryny stosuje się leki α-adrenolityczne.
Norepinefryna jest przeciwwskazana w miażdżycy, nadciśnieniu tętniczym, niewydolności mięśnia sercowego, nadczynności tarczycy, wstrząsie hipowolemicznym (ponieważ może być podawana tylko pacjentom odpowiednio nawodnionym), w okresie ciąży, w znieczuleniu halotanem, cyklopropanem i chloroformem.
Norepinefrynę podaje się chorym w postaci dożylnego wlewu kroplowego pod stałą kontrolą ciśnienia tętniczego krwi. Nie może być podawana podskórnie i domięśniowo (gdyż może spowodować martwicę w miejscu podania) ani doustnie (rozkłada się pod wpływem soków trawiennych). Po podaniu pozajelitowym okres półtrwania jest bardzo krótki (20 s)”
Waldemar Janiec, Joanna Folwarczna, Ilona Kaczmarczyk-Sedlak – Leki wpływające na autonomiczny układ nerwowy
Źródła:
- https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=616
- medonet.pl
- poradnikzdrowie.pl
- Waldemar Janiec, Joanna Folwarczna, Ilona Kaczmarczyk-Sedlak – Leki wpływające na autonomiczny układ nerwowy
- https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/171969,noradrenalina
- Rafał Praszczyk, Elżbieta Gajos – Mózg – największa tajemnica ludzkiego ciała
- AGATA EWA MARKOWICZ-NARĘKIEWICZ- ZWIĄZEK MIĘDZY WYDZIELANIEM NEUROPRZEKAŹNIKÓW A POWSTAWANIEM CHORÓB PSYCHICZNYCH – NA SZCZEGÓŁOWO OMÓWIONYM PRZYKŁADZIE DEPRESJI
