O wielokierunkowym działaniu dwóch najbardziej poznanych kannabinoidów, czyli THC i CBD nauka wie już całkiem sporo. W wielu publikacjach podkreśla się leczniczy potencjał tych związków. Kontrowersyjny bywa temat uzależnienia od marihuany – niestety wbrew powszechnym opiniom takie także się zdarza, choć dość rzadko. Co z pozoru wydaje się wobec tego paradoksalne, kannabinoidy mogą być wykorzystywane również w leczeniu… uzależnień od innych substancji.

Uzależnienie i jego objawy

Czym jest uzależnienie i czego może dotyczyć? Poniżej znajdziesz najważniejsze informacje.

Charakterystyka choroby

  • Uzależnienie, wg definicji, to stan zaburzenia zdrowia psychicznego i fizycznego objawiający się przymusem wykonywania określonych czynności bądź zażywania określonej substancji psychoaktywnej (używki).

Natomiast używka to substancja nie będąca konieczna do codziennego funkcjonowania, ale przyjmowana w celu wywołania określonego stanu (odurzenia, przyjemności itp.).

Poniższa grafika prezentuje rodzaje uzależnień:

infografika na temat rodzajów uzależnień
źródło: Emilia Pietrzyk, Urszula Straub – Współczesne uzależnienia młodzieży, ich wpływ na zachowanie i sposoby radzenia sobie z nimi

Jedną z najpopularniejszych używek jest marihuana, rekreacyjnie zażywana w celu rozluźnienia, odprężenia itp. Inne popularne używki to np: alkohol, nikotyna, opioidy. Uzależnienie może dotyczyć również określonych czynności, jak uzależnienie od zakupów, seksu czy mediów społecznościowych. W opracowaniu zajmujemy się uzależnieniem od wybranych substancji psychoaktywnych.

Wachlarz możliwych objawów świadczących o uzależnieniu jest bardzo szeroki, zależny od zażywanej substancji. Przykładowe symptomy uzależnienia i/lub zespołu odstawiennego to m.in.:

  • konieczność zażywania coraz większych dawek używki,
  • rozdrażnienie,
  • stany lękowe,
  • zmęczenie,
  • senność lub pobudzenie,
  • nudności,
  • wymioty,
  • rozszerzone źrenice,
  • suchość w ustach,
  • wahania ciśnienia krwi (wzrost-spadek),
  • drgawki,
  • zaburzenia pamięci,
  • wyniszczenie organizmu,
  • i wiele innych.

Konsekwencją uzależnienia może być śmierć, jeżeli chory na czas nie podejmie leczenia.

Przyczyny

Temat uzależnień jest bardzo szeroki, tym samym wiele można by wymieniać przyczyn. Wskazać można jednak wspólne dla każdego rodzaju uzależnienia przyczyny. Wymienić należy tutaj: niskie poczucie własnej wartości, problemy rodzinne, zawodowe, długotrwały stres, trudności z radzeniem sobie z problemami, braki emocjonalne, zaniedbania ze strony rodziców, traumatyczne zdarzenia, których dana osoba doświadczyła.

Diagnostyka

Często to najbliższe otoczenie uzależnionego zauważa problem, mimo że osoba uzależniona wypiera to ze swojej świadomości. Osoba taka powinna udać się do specjalistycznego ośrodka, gdzie profesjonalni terapeuci ocenią sytuację. W zależności od rodzaju substancji, inna może być forma diagnostyki (wywiad, badanie stanu psychicznego, fizycznego, testy, badania laboratoryjne, kryteria diagnostyczne uzależnienia ICD-10). Możliwa jest w pierwszej kolejności konsultacja on-line z psychologiem, który pokieruje pacjenta.

Konwencjonalne leczenie

Leczenie każdego uzależnienia jest trudne i długotrwałe. Podstawą sukcesu jest chęć samego uzależnionego do poddania się terapii. Najlepsze efekty przynosi terapia pod okiem wykwalifikowanych terapeutów, często w specjalistycznym ośrodku. Uzależniony nie jest w stanie pomóc sobie samemu. Próby odstawienia (odwyk, detox) np. alkoholu czy narkotyku mogą być bolesne z powodu odczuwanych objawów (halucynacje, drgawki, stany lękowe, pocenie się, bezsenność, przymus zażycia używki i inne). Detoksykacja jest niezbędna, trzeba oczyścić organizm z toksyn i dostarczyć mu na nowo witamin, przywrócić równowagę organizmu (odbywa się ten proces pod nadzorem lekarza). Do każdego pacjenta podchodzi się indywidualnie, dobiera rodzaj psychoterapii, ale cel jest zawsze jeden, nauczenie uzależnionego radzenia sobie w trudnych sytuacjach bez sięgania po używkę. Często również najbliżsi osoby uzależnionej powinni zgłosić się na terapię.

Leczenie uzależnień medyczną marihuaną i kannabinoidami

Kannabinoidy wpływają m.in na receptory serotoninowe czy opioidowe, a także na neuroprzekaźniki. To właśnie zdolność konopnych związków do oddziaływania na powyższe struktury powoduje, że mogą stać się opcją w leczeniu wielu uzależnień.

Opracowanie prezentuje wybrane badania – wiele z nich jest w toku, część przeprowadzona została na niewielkich grupach osób lub na modelach zwierzęcych. Przedstawiamy możliwości zastosowania kannabinoidów.

Należy podkreślić, że kannabinoidy same nie wyleczą żadnego uzależnienia, mogą stanowić wsparcie terapii w postaci łagodzenia stanów lękowych, bólu itp.

THC

Medyczna marihuana, w odpowiednio dobranych stężeniach, pomocna jest w leczeniu wielu schorzeń. Odnotowano kilka przypadków, gdzie osoby uzależnione od alkoholu po rozpoczęciu zażywania konopi zaobserwowały ograniczenie pociągu do alkoholu i polepszenie samopoczucia psychicznego i fizycznego.

Jedno z badań z 2009 roku pokazało, że część pacjentów uzależnionych od alkoholu (ale też innych substancji psychoaktywnych) używała konopi indyjskich (do celów medycznych) jako substytutu alkoholu. Jako powód osoby te podawały mniej dotkliwe działania niepożądane zażywanej substancji w porównaniu z alkoholem.[1]

Połączenie CBD i THC opisane w innej publikacji pokazało, że głównie CBD działało ochronnie na komórki mózgowe, zapobiegając ich niszczeniu. THC z CBD może działać przeciwzapalnie i przeciwbólowo. Jak wiemy CBD wykazuje działanie neuroprotekcyjne, co może być korzystne w przypadku zaawansowanego alkoholizmu, powodującego obumieranie komórek mózgowych czy zaburzenia funkcji mózgowych. Szerzej rolę CBD w leczeniu uzależnienia od alkoholu przedstawimy w dalszej części opracowania.

Medyczna marihuana ma udowodnione działanie przeciwbólowe – to działanie jest najprawdopodobniej lepsze w przypadku pełnego spektrum kannabinoidów. W badaniach wykazano, że dzięki takiemu profilowi działania możliwe jest zmniejszenie przyjmowania opioidowych stosowanych przez pacjentów. Uzależnienie od opioidów jest przyczyną bardzo dużej ilości zgonów na świecie, zwłaszcza w USA. Kannabinoidy mogą stanowić potencjalne ogniwo w walce z tym problemem.[2] Podobnie może działać także w pełni legalne CBD – badania jasno wskazują, że jest to doskonała alternatywą dla opioidów w przypadku przewlekłego bólu. Podkreśla się brak toksyczności i efektów odurzających, co jest jego największą zaletą zarówno nad opioidami, jak i THC.[3]

Należy również wspomnieć o syntetycznym THC, czyli dronabinolu. Czy podanie dronabinolu może łagodzić objawy odstawienne w przypadku uzależnienia od np. opioidów czy kannabinoidów? Jedno badanie pokazuje taką zależność, kolejne prezentuje mały poziom redukcji objawów odstawiennych. Temat wymaga dalszych analiz.

„Według badania przeprowadzonego wśród pacjentów uzależnionych od opioidów dronabinol w dawce 30 mg/d redukował nasilenie objawów odstawiennych w porównaniu z pacjentami z grupy placebo. Uczestnicy, którzy palili marihuanę w trakcie eksperymentu, charakteryzowali się mniejszym nasileniem objawów lękowych i rzadziej cierpieli na bezsenność. W innym badaniu pacjenci w trakcie leczenia odwykowego otrzymali dronabinol w dawce 40 mg, co wywołało u nich tachykardię i objawy lękowe. Podobny efekt zaobserwowano w innym badaniu, stwierdzono jednak przy tym niewielką redukcję objawów odstawiennych.”

Zastosowanie substancji psychoaktywnych w leczeniu zaburzeń psychicznych – Katarzyna Karaś, Katarzyna Groblińska, Krzysztof Szczygieł, Jerzy Samochowiec

CBD

Skoro już mowa o CBD to nie sposób nie wspomnieć o jego pozostałych zaletach – a tych ma dużo, także w potencjalnym wspieraniu leczenia uzależnień. Kannabidiol (CBD) to związek wykazujący właściwości przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwlękowe, neuroprotekcyjne, przeciwdrgawkowe, uspokajające i inne.

CBD nie wykazuje działania psychoaktywnego, prezentuje dobry profil bezpieczeństwa stosowania. Znosi również psychoaktywne działanie THC.

Poniżej prezentujemy potencjalne możliwości wykorzystania CBD w walce z uzależnieniami.

CBD a opioidy

Poza działaniem opisanym powyżej warto przytoczyć również jedno z badań opublikowanych w 2019 roku w American Journal of Psychiatry. Wykazano tam, że podanie CBD obniżało niepokój i głód u uzależnionych od heroiny. Otrzymane wyniki są wstępne, ważną kwestią jest potwierdzenie ich w kolejnych próbach, a także ustalenie optymalnej dawki dla pacjentów.

Inna publikacja – opisująca podwójnie ślepe, randomizowane kontrolowane badanie kliniczne – pokazuje, że podanie kannabidiolu (w dawkach 400 i 800 mg) nie tylko zmniejsza poziom lęku i niepokoju u uzależnionych, ale wpływa także na parametry fizyczne (powoduje np. zmniejszenie tętna i poziomu kortyzolu). Jednocześnie badanie kliniczne nie wykazało działań niepożądanych.[4]

Kannabiodiol wykazuje potencjał w leczeniu uzależnienia dzięki wpływowi na receptory kannabinoidowe, jest również modulatorem receptorów opioidowych i dopaminowych.

W powyższej pracy czytamy także o planowanym na 2023 rok projekcie. Jego celem będzie przeanalizowanie wpływu kannabidiolu na modulowanie głodu opioidowego.

CBD a kokaina

kokaina

Kokaina to narkotyk o silnym wpływie na organizm. Zażywana jest w celu uzyskania uczucia euforii, pobudzenia, poczucia pewności siebie, mocy itp. Działa pobudzająco na układ nerwowy, wywołując wyrzut dopaminy i serotoniny. Kokaina silnie uzależnia, powoduje takie stany jak: bezsenność, depresja, niepokój, halucynacje, psychozy. Jako skutek uboczny zażywania kokainy wymieniane są też silne krwotoki z nosa.

Czy kannabidiol może wesprzeć terapię wychodzenia z kokainowego nałogu? Badań jest mało, ale wyniki są obiecujące.

Jedno z nich przeprowadzono na szczurach, którym podawano podskórnie CBD. Zaobserwowano obniżenie poziomu lęku i niepokoju u szczurów, utrzymujące się nawet kilka miesięcy po zakończeniu badania.[4]

„Wyniki badania, przeprowadzonego na szczurach uzależnionych od alkoholu i kokainy, którym podawano przez 7 dni w 24-godzinnych odstępach podskórnie CBD, zostały opublikowane we wrześniu 2018 r. Próba wykazała wpływ kannabinoidów na obniżenie poziomu stresu i niepokoju w trakcie testu podwyższonego labiryntu krzyżowego. Stan spokoju utrzymywał się przez około 5 miesięcy od podania CBD, pomimo że poziom stężenia CBD w osoczu i mózgu pozostawał wykrywalny tylko przez 3 dni od przyjęcia ostatniej dawki”

Lewandowska J., Kapała J., Puchała Ł., Zastosowanie kannabidiolu w terapii uzależnień w świetle badań klinicznych, Farmacja Polska, 2020, 76(8): 423-429

Podobne wnioski płyną również z innego badania, z 2019 roku, które wskazuje CBD jako związek potencjalnie mogący odwrócić toksyczne skutki działania kokainy. Może przy tym zmniejszyć objawy uzależnienia i odstawienia kokainy, objawy głodu, impulsywności czy paranoi.[5]

CBD a alkohol

butelki ginu stojące na stole

Alkohol jest używką dostępną w każdym sklepie, barze i na każdej stacji benzynowej. Łatwa dostępność nie oznacza wcale bezpieczeństwa stosowania napojów alkoholowych. Wielokrotnie pisaliśmy o wpływie alkoholu na organizm, o jego potencjale uzależniającym i różnicach w szkodliwości marihuany i alkoholu. Według obiektywnych danych to właśnie alkohol wykazuje większą szkodliwość niż np. marihuana.

Wyjście z alkoholowego nałogu jest trudne i często długotrwałe. Zazwyczaj stosuje się w celu niwelowania objawów odstawienia benzodiazepiny o właściwościach przeciwlękowych, przeciwdrgawkowych, uspokajających. Leki te powodują jednak szereg działań niepożądanych, w tym same mogą prowadzić do uzależnienia.

Na podstawie dostępnych badań przedklinicznych obiecującą możliwością terapeutyczną może stać się właśnie kannabidiol (CBD). Wykazuje on wielokierunkowe działanie – m.in. neuroprotekcyjne, przeciwlękowe i uspokajające, zapobiegające deficytom poznawczym i pomagające kontrolować impulsy – nie wykazując przy tym znaczących działań niepożądanych.[4]

Badanie opublikowane w 2019 roku mówi o terapeutycznym potencjale kannabidiolu w leczeniu uzależnienia od alkoholu, zwłaszcza w zakresie uszkodzeń wątroby i mózgu, będących efektem nadużywania alkoholu (badanie na modelu zwierzęcym). Wyniki mówią o tym, że kannabidiol może pomóc w ograniczeniu picia alkoholu, zmniejszeniu niepokoju i nawrotów. Może poprawiać funkcjonowanie uszkodzonej na skutek alkoholizmu wątroby oraz struktur mózgu.[6]

CBD a tytoń

papierosy

Poza alkoholem również palenie papierosów zalicza się do nałogów, w leczeniu których pomocne może się okazać CBD.

Jedno z przeprowadzonych badań (2013) polegało na podawaniu nałogowym palaczom inhalatora z CBD, w momencie ochoty na zapalenie papierosa. Spowodowało to zmniejszenie liczby wypalanych papierosów w stosunku do grupy placebo[7]

Ponadto inna analiza (z roku 2018) zachowań osób uzależnionych od nikotyny pokazała, że podawanie CBD doustnie (dawka 800 mg) zmniejsza przyjemność z palenia papierosów, a także atrakcyjność prezentowanych uczestnikom badania bodźców zachęcających do palenia. W badaniu tym nie wykazano również skutków ubocznych zastosowania kannabidiolu.[8]

Potencjalne skutki uboczne medycznej marihuany w uzależnieniach

Typowe efekty niepożadane marihuany zazwyczaj są krótkotrwałe i o małym nasileniu. Należy jednak pamiętać, że stosując medyczną marihuanę na raz z innymi substancjami, od których jest się uzależnionym, naraża się na nasilone skutki uboczne. Łączenie medycznej marihuany np. z kokainą może nasilać działanie i wzmagać ryzyko zespołu serotoninowego.

Interakcje medycznej marihuany z lekami stosowanymi w leczeniu uzależnień

Lista możliwych interakcji medycznej marihuany z lekami jest bardzo długa. Dotyczy to także specyfików stosowanych w leczeniu rozmaitych uzależnień. O włączeniu medycznej marihuany zawsze decyduje lekarz. Dobiera takie proporcje THC i CBD, by dawały jak najmniej działań niepożądanych. Warto wspomnieć, że medyczna marihuana wchodzi w interakcję np. z lekami stosowanymi w leczeniu alkoholizmu. Przykładowo lek o nazwie Disulfiram obniża skuteczność kannabidiolu (CBD), lek Naltrekson w połączeniu z CBD zwiększa ryzyko zespołu serotoninowego.

Jeżeli jesteś uzależniony od jakiejkolwiek substancji psychoaktywnej, udaj się do specjalistycznego ośrodka leczenia uzależnień. Lekarze zdecydują o formie leczenia i możliwej do zastosowania psychoterapii.

Źródła

  1. Reiman A. (2009). Cannabis as a substitute for alcohol and other drugs. Harm reduction journal, 6, 35. https://doi.org/10.1186/1477-7517-6-35
  2. Lucas, P., Boyd, S., Milloy, M. J., & Walsh, Z. (2021). Cannabis Significantly Reduces the Use of Prescription Opioids and Improves Quality of Life in Authorized Patients: Results of a Large Prospective Study. Pain medicine (Malden, Mass.), 22(3), 727–739. https://doi.org/10.1093/pm/pnaa396
  3. Villanueva, M. R. B., Joshaghani, N., Villa, N., Badla, O., Goit, R., Saddik, S. E., Dawood, S. N., Rabih, A. M., Niaj, A., Raman, A., Uprety, M., Calero, M., & Khan, S. (2022). Efficacy, Safety, and Regulation of Cannabidiol on Chronic Pain: A Systematic Review. Cureus, 14(7), e26913. https://doi.org/10.7759/cureus.26913
  4. Lewandowska J., Kapała J., Puchała Ł., Zastosowanie kannabidiolu w terapii uzależnień w świetle badań klinicznych, Farmacja Polska, 2020, 76(8): 423-429
  5. Calpe-López, C., García-Pardo, M. P., & Aguilar, M. A. (2019). Cannabidiol Treatment Might Promote Resilience to Cocaine and Methamphetamine Use Disorders: A Review of Possible Mechanisms. Molecules (Basel, Switzerland), 24(14), 2583. https://doi.org/10.3390/molecules24142583
  6. De Ternay, J., Naassila, M., Nourredine, M., Louvet, A., Bailly, F., Sescousse, G., Maurage, P., Cottencin, O., Carrieri, P. M., & Rolland, B. (2019). Therapeutic Prospects of Cannabidiol for Alcohol Use Disorder and Alcohol-Related Damages on the Liver and the Brain. Frontiers in pharmacology, 10, 627. https://doi.org/10.3389/fphar.2019.00627
  7. Morgan, C. J., Das, R. K., Joye, A., Curran, H. V., & Kamboj, S. K. (2013). Cannabidiol reduces cigarette consumption in tobacco smokers: preliminary findings. Addictive behaviors, 38(9), 2433–2436. https://doi.org/10.1016/j.addbeh.2013.03.011
  8. Hindocha, C., Freeman, T. P., Grabski, M., Stroud, J. B., Crudgington, H., Davies, A. C., Das, R. K., Lawn, W., Morgan, C. J. A., & Curran, H. V. (2018). Cannabidiol reverses attentional bias to cigarette cues in a human experimental model of tobacco withdrawal. Addiction (Abingdon, England), 113(9), 1696–1705. Advance online publication. https://doi.org/10.1111/add.14243