Wikingowie są znani niemal na całym świecie. Ich odważne podboje, obyczaje, a także mity na ich temat rozbudzają wyobraźnię twórców – wizerunek wikingów zaistniał w grach komputerowych, książkach, filmach i serialach. Bardzo duży wpływ na ich popularność wywarł właśnie serial telewizyjny Wikingowie, stworzony przez Michaela Hirsta.

Wojowniczy lud pochodzący ze Skandynawii zasłynął z dalekich wypraw łupieżczych, podczas których zdobywali niezliczone bogactwa, siali terror, zdobywali ziemie i zakładali osady. Można założyć, że takie wyprawy wymagają naprawdę dużego przygotowania i posiadania odpowiedniego sprzętu.

Drakkary

To statki Wikingów, które pozwoliły im dotrzeć w najbardziej odległe krainy. Ich specyficzna budowa pozwalała żeglować nimi zarówno na wodach morskich, jak i śródlądowych. Był to drewniane statki o szerokim, ostrodennym i wysmukłym dnie, bez pokładu, co zapewniało stosunkowo niskie zanurzenie. Na śródokręciu znajdował się maszt z rejowym żaglem. W skład wyposażenia każdego statku, poza wiosłami i relingami, wymagane są liny. Tutaj rola konopi okazała się być nieoceniona.

1904 rok był przełomowy dla poznania kultury i obyczajów Wikingów. W Oslo znaleziono cmentarzysko, na którym znajdował się woreczek z konopiami siewnym. Woreczek znajdował się blisko pozostałości statku. Archeologowie wysnuli teorię, która wskazuje konopie jako jeden z możliwych surowców wykorzystywanych do produkcji żagli i lin.

Nowe badania – nowe spojrzenie

Kolejne odkrycie archeologiczne związane z konopiami, jak to często bywa, odbyło się przez przypadek. W latach 40 i 50 archeologowie pracujący w Sosteli pobrali próbki pyłków z torfowisk. Nie był to ich główny nurt poszukiwań, dlatego też próbki trafiły do archiwum muzealnego. Po latach przebadano próbki i wykazano, że zawierają one znaczne ilości pyłku konopnego. Co to oznacza?

Wiemy, że pyłek konopi nie przenosi się z wiatrem na znaczne odległości. Naukowcy snują tezy, że rolnicy musieli umieścić zebrane rośliny na torfowiskach, gdzie ponad tysiąc lat później odkryli je archeologowie. Według badaczy umieszczenie łodyg konopnych na torfowiskach może mieć kluczowe znaczenie dla wydobycia włókien potrzebnych w produkcji tekstylnej. Odrzucają oni możliwość występowania w tej okolicy dzikich konopi, wskazując na celowe uprawy.

W Norwegii także dokonano odkryć pyłku konopnego z pochodzącego z XIII wieku statku grobowego Osenber, w osadzie Hamar z IV wieku, a także na obszarach Oslo Fjord pochodzących z III wieku.

Pochówki kluczem do zrozumienia roli konopi

Znaleziska pyłków i nasion konopnych nie są jednoznacznym dowodem na produkcję włókienniczą, która mogła mieć miejsce u wczesnośredniowiecznych Wikingów. Obecność tychże mogła być spowodowana wykorzystaniem roślin do skarmiania zwierząt.

Kluczowym znaleziskiem archeologicznym wskazującym na wykorzystanie konopi na potrzeby tekstylne przez Wikingów jest pozostałość włókien roślinnych ze Szwecji, pochodzących z V wieku. Znaleziono je we Fulerrö w prowincji Uppland i Blekinge. Znaczne pozostałości tekstylne odkryto także w Birce nad jeziorem Mälaren, gdzie znajduje się pokaźnych rozmiarów cmentarzysko. W kulturze Wikingów pochówek miał znaczenie szczególne. Zmarłemu ofiarowano przyrządy mogące służyć w zaświatach, żywność, broń, inwentarz żywy, a sam zmarły ubierany był w zdobne ubrania. Znane były także pochówki całopalne, jednak przez ich charakter nie ma możliwości uzyskania satysfakcjonujących znalezisk.

Spojrzenie środowiska naukowego całkowicie się zmieniło. Dotychczas uważano, że konopie były wykorzystywane jedynie do produkcji lin i żagli, jednak nowe znaleziska jednoznacznie udowodniły, że wykorzystywano je do produkcji ubrań.

Obecnie przy pomocy nowoczesnych technik badawczych udało się także przebadać jedne z najsłynniejszych i stosunkowo dobrze zachowanych tekstyliów Wikingów. Wyniki naukowców jedynie potwierdziły wcześniejsze wyniki – wikingowie znali i wykorzystywali konopie włókniste w wielu gałęziach przemysłu.

Źródła

  • https://www.nature.com/articles/srep02686?origin=ppub
  • Hafsten, U. Jordbrukskulturens historie i Oslo och Mjøstrakten belyst ved pollenanalytiske undersøkelser. Viking. Norsk arkeologisk årsbok. Oslo 71 (1958).
  • Liedgren, L. Järnåldersgårdar i Hälsingland. Gårdar, borgar och hamnar i det äldsta Hälsingland. Red. G. Skoglund. Umeå (1981).
  • Gutarp, E. M. Medieval Manner of Dress, Documents, Images and Surviving Examples of Northern Europé, Emphasizing Gotland in the Baltic Sea. Gotlands Fornsals Förlag. Visby 46 (2001).
  • Catling, D. & Grayson, J. Identification of vegetable fibres. J. W. Arrowsmith Ltd. Bristol (1982).
  • Frankow, I. Ingrid 1982. Hampa som textilmaterial. Orsaker till användning. Materialets roll i självhushållet. Institutet för folklivsforskning. Stockholm 10, 10–12 (1982).
  • https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1300/J237v07n01_08
  • https://www.cambridge.org/core/journals/antiquity/article/abs/ancient-cultivation-of-hemp/F6CF0F71951AA094BF2A554524B1262F
  • https://link.springer.com/book/10.1007/978-981-16-3334-8
  • VIKING AGE TEXTILES – Annika Larsson
  • https://books.google.pl/books?hl=pl&lr=&id=wuN-AgAAQBAJ&oi=fnd&pg=PA181&dq=vikings+hemp&ots=4Cj6Wl5LlC&sig=21EaQpg5OTL-wFLsHSNld49_XGc&redir_esc=y#v=onepage&q=vikings%20hemp&f=false
  • https://link.springer.com/book/10.1007/978-981-16-3334-8