Leczenie stwardnienia zanikowego bocznego medyczną marihuaną i kannabinoidami

Konopie działają korzystnie na organizm w wielu obszarach. Potrafią łagodzić objawy licznych chorób. Jednym ze schorzeń, przy którym potencjalnie rozpatruje się takie działanie kannabinoidów jest stwardnienie zanikowe boczne. Co to za choroba i czy konopie mogą spowolnić jej rozwój?

Stwardnienie zanikowe boczne i jego objawy

Stwardnienie zanikowe boczne (ALS) to choroba układu nerwowego, polegająca na uszkodzeniu komórek nerwowych (w rdzeniu kręgowym, pniu mózgu oraz korze mózgowej). Inne określenie tej jednostki chorobowej to choroba neuronu ruchowego. Jest to choroba przewlekła, postępująca, nieuleczalna. Powoduje postępujące osłabienie mięśni, chodu.

Charakterystyka choroby

Stwardnienie zanikowe boczne dotyka przede wszystkim neuronów odpowiedzialnych za kontrolowanie dobrowolnych ruchów mięśni – czyli takich, którymi steruje człowiek, np. podczas poruszania się, mówienia czy przeżuwania posiłku.

Pierwsze objawy choroby to najczęściej osłabienie lub sztywność mięśni. U części pacjentów w przebiegu choroby obserwuje się również zaburzenia emocjonalne: ataki śmiechu, płaczu, stany lękowe, depresyjne, problemy z pamięcią. Z czasem ALS obejmuje coraz większą liczbę mięśni, a chory traci zdolność mówienia, jedzenia, chodzenia, a nawet oddychania.

Przyczyny choroby

Przyczyna ALS nie jest znana. Obecnie uważa się, że znaczenie mają zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe – takie jak ekspozycja na ołów, pestycydy czy inne toksyny. Teoria taka została wysunięta po tym, jak stwierdzono, że amerykańscy weterani są od 1,5 do 2 razy bardziej narażeni na wystąpienie tej choroby.^[1]

Stwardnienie zanikowe boczne jest spowodowane stopniową degeneracją i śmiercią neuronów ruchowych. Te przestają wysyłać sygnał do mięśni, mięśni w efekcie słabną, pojawiają się drżenia, a mózg traci zdolność kontrolowania ruchów.

Choroba najczęściej dotyka osoby pomiędzy 55 a 75 rokiem życia, nieznacznie częściej kobiety, choć ta różnica zaciera się z wiekiem – u starszych pacjentów odsetek chorych kobiet i mężczyzn jest podobny.

Diagnostyka

ALS diagnozuje się przede wszystkim na podstawie szczegółowego wywiadu dotyczącego objawów pacjenta, analizy pełnej historii medycznej oraz wykluczenia innych jednostek chorobowych. Mogą być zlecone m.in. badania krwi, rezonans magnetyczny, biopsja mięśni, elektromiografia czy elektroneurografia.

Konwencjonalne metody leczenia

Niestety obecnie nie tylko nie ma lekarstwa na ALS, ale nie istnieje też skuteczny sposób zatrzymania postępu choroby.

W przebiegu leczenia stosowana jest również rehabilitacja, by zapewnić jak najdłuższą sprawność pacjenta. W celu łagodzenia objawów stosuje się preparaty przeciwdepresyjne, zmniejszające spastyczność mięśniową, jak i środki przeciwbólowe.

Pacjenci chorzy na ALS zwykle umierają w przeciągu 3-5 lat od diagnozy, choć zdarzają się także tacy, którzy żyją powyżej 10 lat.

Leczenie stwardnienia zanikowego bocznego medyczną marihuaną

Wyniki badań mających na celu potwierdzić lub wykluczyć możliwość leczenia stwardnienia zanikowego bocznego z pomocą konopi są obiecujące. Sugerują, że marihuana może zwalniać postęp choroby, co przekłada się na podniesienie komfortu życia pacjenta, ale przede wszystkim na jego wydłużenie^[2]. Podkreślają również mniejszy rozmiar działań niepożądanych wywoływanych przez kannabinoidy niż w przypadku standardowo stosowanych leków. Do oficjalnej rekomendacji potrzebne są jednak wysokiej jakości badania kliniczne.

THC

Kilka dostępnych badań (model zwierzęcy) wskazuje, że kannabinoidy mogą w pewnym zakresie spowolnić postęp choroby. Cenne jest działanie THC i CBD łagodzące objawy – niwelujące spastyczność mięśni, ból czy stany depresyjne, a także ułatwiające zasypianie.

Badanie przedkliniczne (na myszach)^[3] wykazało, że marihuana może mieć potencjalnie korzystny wpływ na spowolnienie degradacji komórek nerwowych i w konsekwencji na rozwój stwardnienia zanikowego bocznego. Konopie wykazują działanie neuroprotekcyjne, antyoksydacyjne i przeciwzapalne. THC ponadto rozszerza oskrzela, stymuluje apetyt. W połączeniu z CBD łagodzi objawy spastyczności i bólu.

Prace naukowe wspominają również o syntetycznych kannabinoidach, mogących znaleźć zastosowanie w leczeniu ALS^[4]:

„Nabilon, syntetyczny analog THC, znajduje niekiedy zastosowanie u chorych z ciężką dusznością w przebiegu chorób terminalnych, np. w stwardnieniu bocznym zanikowym”

Krajnik M, Zylicz Z. Kannabinoidy w medycynie paliatywnej. Pol Med Paliat 2003;2:123-131.

CBD

W temacie samego kannabidiolu prowadzone jest badanie^[5] na pacjentach ze stwardnieniem zanikowym bocznym, u których choroba rozwinęła się w ciągu ostatnich dwóch lat. Pacjentom podawano CBD zawieszone w oleju. Badanie rozpoczęto w 2019 roku, zakończone miało być w czerwcu 2021. Trwa oczekiwanie na wyniki.

Inne kannabinoidy

Zbadano właściwości CBG i CBD pod kątem działania przeciwzapalnego, antyoksydacyjnego i antyapoptotycznego, upatrując w tych kannaboidach remedium na neurozapalenie, które gra rolę w wielu chorobach neurodegeneracyjnych, w tym ALS. Leczenie CBG (w dawkach 2,5 i 5 µM) samodzielnie i w połączeniu z CBD (w dawkach 2,5 i 5 µM) było w stanie zmniejszyć neurozapalenie. Wnioski te nie wynikają jednak z badań na ludziach, ale stanowią solidną podstawę, by uzasadnić konieczność prowadzenia bardziej obszernych badań przedklinicznych i klinicznych w tym temacie.^[6]

Potencjalne skutki uboczne medycznej marihuany w leczeniu stwardnienia zanikowego bocznego

Podobnie jak każdy konwencjonalny lek, medyczna marihuana równieżmoże powodować pewne skutki uboczne – szerzej opisane w osobnym artykule. W przypadku pacjentów chorych na stwardnienie zanikowe boczne część z tych objawów może być bardziej dotkliwa niż dla zdrowego człowieka. Możliwe jest bowiem wystąpienie m.in zaburzeń funkcji poznawczych, a także zawroty głowy i pogorszenie równowagi. W przypadku wystąpienia takich objawów pacjent zamiast poprawy może subiektywnie odczuwać, że jego stan zdrowia uległ pogorszeniu. Większość skutków ubocznych marihuany mijają niedługo po tym, gdy przestaje ona działać, ale mimo wszystko decyzję o leczeniu konopiami powinien podejmować lekarz.

Interakcje medycznej marihuany z lekami na stwardnienie zanikowe boczne

Niestety, poza zaletami, marihuana ma także wady, które nie kończą się na samych skutkach ubocznych. Podobnie jak inne substancje, które pomagają pacjentom mierzyć się ze swoimi chorobami, kannabinoidy również mogą wchodzić w interakcje z lekami. Te mogą być nieznaczne lub wręcz pozytywne, ale mogą być także bardzo groźne. Lista obecnie zidentyfikowanych interakcji liczy kilka tysięcy pozycji dla CBD i THC z osobna, przy czym należy pamiętać, że nie jest to lista zamknięta.

Spośród leków używanych przez pacjentów chorujących na stwardnienie zanikowe boczne interakcje stwierdzono m.in. z riluzolem, baklofenem, atropiną czy też lekami z grupy benzodiazepin. Rodzaj każdej konkretnej interakcji, ryzyko wystąpienia i stopień jej niebezpieczeństwa powinien zostać oceniony przez lekarza.

Źródła

1. https://www.ninds.nih.gov/amyotrophic-lateral-sclerosis-als-fact-sheet
2. Tkaczyk, M., Florek, E., & Piekoszewski, W. (2012). Marihuana i kanabinoidy jako leki. Przegląd Lekarski, 69(10), 1095–1097.
3. Carter, G. T., Abood, M. E., Aggarwal, S. K., & Weiss, M. D. (2010). Cannabis and amyotrophic lateral sclerosis: hypothetical and practical applications, and a call for clinical trials. The American journal of hospice & palliative care, 27(5), 347–356. https://doi.org/10.1177/1049909110369531
4. Krajnik M, Zylicz Z. Kannabinoidy w medycynie paliatywnej. Pol Med Paliat 2003;2:123-131.
5. D. Rogowska-Szadkowska, Komu pomaga medyczna marihuana, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2022
6. Mammana, S., Cavalli, E., Gugliandolo, A., Silvestro, S., Pollastro, F., Bramanti, P., & Mazzon, E. (2019). Could the Combination of Two Non-Psychotropic Cannabinoids Counteract Neuroinflammation? Effectiveness of Cannabidiol Associated with Cannabigerol. Medicina (Kaunas, Lithuania), 55(11), 747. https://doi.org/10.3390/medicina55110747