Choroba Alzheimera jest nieuleczalna, postępująca i doprowadza do stanu, w którym pacjent nie jest w stanie żyć samodzielnie. Upośledza zdolności poznawcze, negatywnie wpływa na myślenie i zachowanie. Jest to najczęstsza przyczyna demencji – obecnie nie ma na nią lekarstwa. Stosowane leki pomagają zmniejszać objawy choroby, ale nie zatrzymują jej postępu. W ostatnich latach wzrosło zainteresowanie wykorzystaniem medycznej marihuany jako potencjalnego sposobu leczenia wielu chorób – w tym także i tej. Analizujemy aktualne badania nad wykorzystaniem medycznej marihuany w leczeniu Alzheimera – omawiamy potencjalne korzyści, istniejące ryzyko, skutki uboczne i możliwe interakcje z lekami.

Alzheimer i jego objawy

Charakterystyka choroby

Alzheimer to choroba zwyrodnieniowa mózgu, nazywana czasami demencją starczą.

W jej przebiegu dochodzi do powstania zaburzeń funkcji umysłowych:

  • zaburzenia pamięci,
  • zaburzenia mowy (w tym zapominanie, mylenie słów),
  • zmiana osobowości,
  • pogorszenie myślenia abstrakcyjnego,
  • zaburzenia wzrokowo-przestrzenne.

W dalszym etapie choroby pojawiają się:

  • apatia,
  • stopniowa utrata zainteresowań,
  • obniżenie nastroju, czasem myśli samobójcze,
  • urojenia, np. nieuzasadnione poczucie zagrożenia,
  • halucynacje wzrokowe i/lub słuchowe,
  • zaburzenia ruchowe, wzmożone napięcie mięśniowe,
  • agresja, wybuchy złości,
  • mimowolne oddawanie moczu i stolca,
  • nierozpoznawanie bliskich, a nawet własnego odbicia w lustrze.

Choroba jest nieuleczalna, można łagodzić tylko jej objawy. Pacjent na późniejszych etapach choroby wymaga stałej opieki.

Przyczyny choroby

Choroba Alzheimera zaliczana jest do chorób neurodegeneracyjnych. Dotyczy głównie ludzi starszych – powyżej 65 roku życia, ale zdarzają się również przypadki choroby Parkinsona u osób poniżej 40 roku życia.

Przyczyny rozwoju tej choroby nie są do końca znane. Uważa się, że – podobnie jak w przypadku choroby Parkinsona – wynika z połączenia czynników genetycznych, stylu życia i czynników środowiskowych. Najbardziej znaczącym czynnikiem ryzyka wystąpienia choroby Alzheimera jest wiek. Inne czynniki obejmują występowanie choroby w rodzinie, nosicielstwo pewnych mutacji genetycznych oraz nadciśnienie tętnicze i cukrzycę. Ważne są również czynniki związane ze stylem życia, takie jak brak aktywności fizycznej i umysłowej, zła dieta czy palenie tytoniu.

Diagnostyka

Diagnoza choroby Alzheimera zazwyczaj obejmuje połączenie wywiadu lekarskiego, badania fizykalnego, testów neuropsychologicznych i badań obrazowych. Pomocna może być rozmowa z rodziną chorego, by zdobyć wiarygodne informacje na temat ewentualnych zmian poznawczych pacjenta, których sam może nie być świadomy.

Pod uwagę brane są:

  • zaburzenia pamięci,
  • obecność jednego lub kilku z objawów:
    • afazja (zaburzenie zdolności do rozumienia i tworzenia wypowiedzi),
    • apraksja (upośledzenie precyzyjnych ruchów),
    • agnozja (zaburzenie zdolności rozpoznania znanych elementów otoczenia),
    • zaburzenie myślenia abstrakcyjnego, zdolności planowania i organizacji.
  • znaczne zaburzenie funkcjonowania społecznego lub zawodowego wynikające z tych objawów,
  • stopniowe i stałe narastanie zaburzeń,
  • wykluczenie innych przyczyn, m.in. choroby Parkinsona, Huntingtona.

Pomocne mogą być badania: OB, morfologia, płytki krwi, hematokryt, hormony tarczycy, lipidogram, kreatynina, mocznik, poziom witaminy B12, kwasu foliowego, elektrolity, enzymy wątrobowe, badanie ogólne moczu, testy kiłowe, diagnostyka HIV, badanie płynu mózgowo-rdzeniowego, badania obrazowe – rezonans, tomografia (w celu wykluczenia innych przyczyn).

Konwencjonalne metody leczenia

Alzheimer jest chorobą nieuleczalną. Dostępnych jest kilka leków, które mają na celu zmniejszać jej objawy. Są to głównie inhibitory cholinesterazy i antagoniści receptora NMDA. Leki wpływają na poprawę pamięci, myślenia i codziennego funkcjonowania. Nie zatrzymują jednak progresu choroby.

Pomocna jest także terapia zajęciowa, w trakcie której pacjenci wykonują ćwiczenia pomocne w trakcie codziennych czynności, zajęcia z logopedą, fizjoterapia, a także psychoterapia.

Leczenie choroby Alzheimera medyczną marihuaną

Obecne wyniki badań nie są do końca rozstrzygające – potrzebne są wysokiej jakości badania kliniczne, by jednoznacznie stwierdzić skuteczność marihuany w leczeniu Alzheimera. Istnieją zarówno opracowania, które zauważają pozytywne działanie kannabinoidów na pacjentów, jak i takie, które przestrzegają przed ryzykiem długotrwałego stosowania konopi i idącym za nim ryzykiem wzmagania objawów choroby.

W jednym z przeglądów badań[1] czytamy, że w badaniach na zwierzętach stwierdzono działanie konopi na odkładanie się beta-amyloidu w mózgu, co jest uznane za jedno ze źródeł powstawania i progresji choroby Alzheimera. Dzięki temu leki na bazie konopi mogłyby hamować rozwój Alzheimera – jednak nie były to badania na ludziach, nie da się więc tego zawyrokować z całą pewnością. Inne badania na gryzoniach również potwierdzają tę tezę, dodatkowo stwierdzając pozytywny wpływ na niektóre objawy demencji.[2] Jak sprawa wygląda w odniesieniu do poszczególnych kannabinoidów?

THC

Na wstępie warto zauważyć, że nie wszystkie badania stwierdzają pozytywny skutek marihuany. Jedno z opracowań przytacza cztery badania nad 126 pacjentami z Alzheimerem, którym podawano THC – naturalne, dronabinol i nabilon. Przeprowadzone był w USA, Kanadzie i Holandii. Nie stwierdzono w nich – choć przyznano niską wiarygodność dowodów – znaczącego klinicznie wpływu THC ani na zdolności poznawcze, ani objawy behawioralne i psychologiczne. Autorzy badania twierdzą, że obecnie nie ma pewności, że THC może mieć jakikolwiek wpływ na demencję – tak pozytywny, jak i negatywny – a nawet jeśli jakiś ma, to korzyści są zbyt małe, by miały znaczenie kliniczne.[3]

Inne badanie, badające potencjalne właściwości THC pozwalające na spowolnienie lub zatrzymanie choroby Alzheimera, przyniosło bardziej optymistyczne wnioski. Stwierdzono, że THC bezpośrednio oddziałuje na wspomniany wyżej peptyd Aβ i kilka innych szczegółowych mechanizmów oddziaływania na organizm człowieka. Na podstawie tych danych badacze sugerują, że THC może być potencjalną opcją terapeutyczną dla choroby Alzheimera – i to działającą przez kilka różnych mechanizmów.[4]

Badań potwierdzających skuteczność medycznej marihuany jest więcej.

Można wskazać chociażby badanie dowodzące skuteczności i bezpieczeństwa stosowania olejku z marihuany[5], pozytywnego działania marihuany w zakresie m.in. drżenia rąk, pobudzenia, nocnych zaburzeń zachowania i zaburzeń funkcji motorycznych[6] czy pozytywnego działania nabilonu[7].

CBD

Przegląd badań nad CBD[8] dostarcza bardzo optymistycznych danych także w zakresie tego kannabinoidu. W badaniach in vitro stwierdzono m.in. działanie ochronne komórek przed neurotoksycznością beta-amyloidu, stresem oksydacyjnym, zwiększoną przeżywalność i wiele innych pozytywnych w kontekście leczenia Alzheimera efektów. Badaniach in vivo również potwierdziły pozytywny wpływ, stwierdzając m.in. stymulację neurogenezy hipokampa. Jednocześnie badania in vivo stwierdziły, że działanie CBD w połączeniu z THC jest bardziej skuteczne niż samo CBD lub samo THC.[8]

Inne kannabinoidy

Badania wykazują, że kombinacja wielu kannabinoidów jest bardziej skuteczna w leczeniu choroby Parkinsona, niż pojedyncze kannabinoidy.[9] Potrzebne są jednak dalsze badania, przede wszystkim kliniczne i nastawione na różne kannabinoidy, nie tylko CBD i THC, które dominują obecne publikacje. Istnieją bowiem doniesienia o pozytywnym wpływie również innych kannabinoidów. O pozytywne działanie podejrzewany jest kannabinol (CBN), kannabigerol (CBG), kannabichromen (CBC), kannabidiwaryna (CBDV) oraz kwasy THCA i CBDA – ze względu na ich działanie przeciwzapalne oraz neuroprotekcyjne.[9]

Potencjalne skutki uboczne medycznej marihuany w chorobie Alzheimera

Z używaniem marihuany, także medycznej, wiążą się pewne efekty uboczne. Wśród nich znajduje się upośledzenie pamięci i pogorszenie zdolności uczenia. Takie skutki mogą być wyjątkowo niekorzystne dla pacjentów z Alzheimerem, dla których te objawy są główną przeszkodą w funkcjonowaniu. Marihuana może też hamować aktywność hipokampa, a istnieją badania[10], które powiązują osłabiony przepływ krwi w tej strukturze z rozwojem choroby Alzheimera.

Z tego powodu kluczowym jest, by przy ewentualnym włączeniu do terapii medycznej marihuany uważać z dawką – ściśle przestrzegać tej przepisanej przez lekarza.

Interakcje medycznej marihuany z lekami na Alzheimera

Marihuana może wchodzić w interakcje z lekami. Stwierdzono takie przypadki również w przypadku leków stosowanych w chorobie Alzheimera. Marihuana może wchodzić w groźne interakcje m.in. z galantaminą lub donepezilem, ale nie są one wykluczone również w przypadku innych środków, a nawet suplementów diety. Po więcej szczegółów najlepiej skontaktować się z lekarzem lub farmaceutą, a więcej na temat interakcji marihuany z lekami można dowiedzieć się z naszego opracowania.

Źródła

  1. Farkhondeh, T., Khan, H., Aschner, M., Samini, F., Pourbagher-Shahri, A. M., Aramjoo, H., Roshanravan, B., Hoyte, C., Mehrpour, O., & Samarghandian, S. (2020). Impact of Cannabis-Based Medicine on Alzheimer’s Disease by Focusing on the Amyloid β-Modifications: A Systematic Study. CNS & neurological disorders drug targets, 19(5), 334–343. https://doi.org/10.2174/1871527319666200708130745
  2. Abate, G., Uberti, D., & Tambaro, S. (2021). Potential and Limits of Cannabinoids in Alzheimer’s Disease Therapy. Biology, 10(6), 542. https://doi.org/10.3390/biology10060542
  3. Bosnjak Kuharic, D., Markovic, D., Brkovic, T., Jeric Kegalj, M., Rubic, Z., Vuica Vukasovic, A., Jeroncic, A., & Puljak, L. (2021). Cannabinoids for the treatment of dementia. The Cochrane database of systematic reviews, 9(9), CD012820. https://doi.org/10.1002/14651858.CD012820.pub2
  4. Cao, C., Li, Y., Liu, H., Bai, G., Mayl, J., Lin, X., Sutherland, K., Nabar, N., & Cai, J. (2014). The potential therapeutic effects of THC on Alzheimer’s disease. Journal of Alzheimer’s disease : JAD, 42(3), 973–984. https://doi.org/10.3233/JAD-140093
  5. Shelef, A., Barak, Y., Berger, U., Paleacu, D., Tadger, S., Plopsky, I., & Baruch, Y. (2016). Safety and Efficacy of Medical Cannabis Oil for Behavioral and Psychological Symptoms of Dementia: An-Open Label, Add-On, Pilot Study. Journal of Alzheimer’s disease : JAD, 51(1), 15–19. https://doi.org/10.3233/JAD-150915
  6. Peprah K, McCormack S. Medical Cannabis for the Treatment of Dementia: A Review of Clinical Effectiveness and Guidelines [Internet]. Ottawa (ON): Canadian Agency for Drugs and Technologies in Health; 2019 Jul 17. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK546328/
  7. Charernboon, T., Lerthattasilp, T., & Supasitthumrong, T. (2021). Effectiveness of Cannabinoids for Treatment of Dementia: A Systematic Review of Randomized Controlled Trials. Clinical gerontologist, 44(1), 16–24. https://doi.org/10.1080/07317115.2020.1742832
  8. Kim, S. H., Yang, J. W., Kim, K. H., Kim, J. U., & Yook, T. H. (2019). A Review on Studies of Marijuana for Alzheimer’s Disease – Focusing on CBD, THC. Journal of pharmacopuncture, 22(4), 225–230. https://doi.org/10.3831/KPI.2019.22.030
  9. Coles, M., Steiner-Lim, G. Z., & Karl, T. (2022). Therapeutic properties of multi-cannabinoid treatment strategies for Alzheimer’s disease. Frontiers in neuroscience, 16, 962922. https://doi.org/10.3389/fnins.2022.962922
  10. Roher, A. E., Debbins, J. P., Malek-Ahmadi, M., Chen, K., Pipe, J. G., Maze, S., Belden, C., Maarouf, C. L., Thiyyagura, P., Mo, H., Hunter, J. M., Kokjohn, T. A., Walker, D. G., Kruchowsky, J. C., Belohlavek, M., Sabbagh, M. N., & Beach, T. G. (2012). Cerebral blood flow in Alzheimer’s disease. Vascular health and risk management, 8, 599–611. https://doi.org/10.2147/VHRM.S34874