Seskwiterpeny – czym są? Ich rola, działanie oraz właściwości

Seskwiterpeny to naturalne, roślinne związki zyskujące coraz większe uznanie środowiska naukowo – medycznego i farmaceutycznego. Nauka docenia szerokie, terapeutyczne właściwości tych związków, które często wykorzystywane są w leczeniu wielu schorzeń. Mowa tu np. o kannabinoidach, flawonoidach czy terpenach. Sprawdź, jak można je wykorzystać i jakie prezentują właściwości.

Czym są seskwiterpeny?

• Seskwiterpeny to węglowodory zaliczane są do grupy terpenów (w strukturze posiadają 3 jednostki izoprenowe).
• Do tej grupy należą liczne olejki eteryczne.
• Występują w formie oleistej cieczy lub substancji stałych.
• Wyróżniamy w zakresie seskwiterpenów np. laktony (nadające gorzki smak).
• Seskwiterpeny wykazują się dużym potencjałem leczniczym.
• Trwają badania nad ich działaniem polegającym na zwalczaniu patogenów roślin.

Rodzaje i podział seskwiterpenów

W skład tej grupy wchodzi wiele związków o odmiennej budowie. Dzielimy je następująco:

• seskwiterpeny niecykliczne (np. farnezol, nerolidol),
• monocykliczne (weglowodory i ich przedstawiciel bisaboleny),
• bicykliczne (np. kariofilen, kadiden, selinen),
• tricykliczne (zaliczamy do nich santalole).

Gdzie występują seskwiterpeny?

Jako liczną grupę związków możemy spotkać seskwiterpeny w wielu roślinach, produktach, są to np.:

• rośliny należące do rodziny Asteraceae (np. mniszek lekarski, krwawnik, rumianek), a także:
• korzeń cykorii podróżnik (Cichorii radix),
• rośliny cytrusowe,
• mchy, grzyby, porosty (laktony seskwiterpenowe),
• seskwiterpeny występują jako składnik olejków eterycznych np. z konwalii, lipy, akacji, gorzkiej pomarańczy i innych.

Ponadto często związki te wykorzystuje się jako:

• środki zapachowe (głównie farnezol – zapach konwalii),
• w kosmetykach oraz perfumach.

Owszem, konopie to bogactwo dobroczynnych i pożytecznych składników, dlatego nie może w nich zabraknąć również seskwiterpenów (występujących m.in. w liściach roślin). Ponieważ związki te maja gorzki smak, odstraszają szkodniki i zwierzęta roślinożerne.

Właściwości i działanie seskwiterpenów

Związki te, podobnie jak inne terpeny, prezentują cały szereg potencjalnych właściwości, o które coraz częściej upomina się świat medycyny. Naturalne składniki o leczniczym potencjale to przyszłość, dają mniej działań niepożądanych i wykazują skuteczne działanie.

Szerokie spektrum właściwości laktonów to m.in.:

• właściwości przeciwzapalne,
• przeciwbólowe,
• przeciwpasożytnicze,
• przeciwcukrzycowe,
• przeciwnowotworowe,
• przeciwmigrenowe
• przeciwgrzybiczne,
• bakteriostatyczne,
• a także pomagające w zaburzeniach łaknienia oraz niestrawności.

„Przyroda to niewyczerpane źródło substancji biologicznie czynnych. Laktony seskwiterpenowe należą do dużej grupy związków naturalnych – terpenów (a ściślej seskwiterpenów). Odgrywają one istotną rolę w chemotaksonomii oraz badaniach nad ewolucją w obrębie rodziny Asteraceae. Surowce zawierające laktony seskwiterpenowe, ze względu na znaczną aktywność biologiczną, są szeroko stosowane w lecznictwie”

Aktywność farmakologiczna wybranych laktonów seskwiterpenowych – Praca specjalizacyjna: FARMACJA APTECZNA
mgr farm. Anna Jankowiak

Seskwiterpeny – co mówią badania?

Badania prowadzone są głównie nad wspomnianymi już laktonami, ze względu na ich wielowymiarowy profil leczniczy. Naukowcy podkreślają ich potencjał w leczeniu nowotworów.

Przeczytaj, jakie są wyniki badań i analiz medycznych:

„Do znanych z aktywności przeciwnowotworowej i cytotoksycznej laktonów seskwiterpenowych z zalicza się ridentynę, kaninę, arglabinę, α-santoninę, wulgarynę oraz ludowicynę (…) Arglabina wykazuje silne właściwości przeciwzapalne, ale przede wszystkim przeciwnowotworowe. Mechanizm działania przeciwnowotworowego arglabiny wynika z budowy jej cząsteczki. Działanie to warunkuje obecność grupy α-metyleno-γ-laktonowej (…) Obecnie arglabina najsilniejsze działanie wykazuje jako DMA-arglabina. Tę pochodną uzyskano dzięki addycji chlorowodorku dimetyloaminy do węgla C13 arglabiny i w takiej postaci związek został zarejestrowany w Kazachstanie, Rosji i USA (Georgia) jako substancja przeciwnowotworowa”

ARGLABINA – LAKTON SESKWITERPENOWY O WŁAŚCIWOŚCIACH PRZECIWNOWOTWOROWYCH – Marta Grech-Baran, Agnieszka Pietrosiuk

„Charakterystycznymi laktonami seskwiterpenowymi, zawartymi w korzeniu cykorii podróżnik, są laktucyna i laktukopikryna. Pobudzają one łaknienie, poprzez zwiększanie wydzielania soku żołądkowego oraz nieznacznie zwiększają wydzielanie żółci. Surowiec polecany jest w nieżytach przewodu pokarmowego, niedostatecznym wydzielaniu żółci i bezkwaśności żołądka. Korzeń mniszka lekarskiego wykazuje działanie żółciotwórcze oraz wzmaga wydzielanie soku żołądkowego. Polecany w zaburzeniach wydzielania żółci, w braku apetytu i niestrawności. Ziele drapacza lekarskiego wykazuje działanie pobudzające wydzielanie soku żołądkowego i śliny, za co odpowiedzialna jest głównie knicyna. Surowiec stosowany jest w braku łaknienia i dolegliwościach trawiennych, takich jak uczucie pełności i wzdęcia”

Aktywność farmakologiczna wybranych laktonów seskwiterpenowych – Praca specjalizacyjna: FARMACJA APTECZNA
mgr farm. Anna Jankowiak

Skutki uboczne seskwiterpenów – czy występują?

Każdy związek chemiczny, każdy suplement czy lek może wywołać działania niepożądane. Laktony seskwiterpenowe określa się mianem alergenów kontaktowych, dlatego też mogą wywoływać, przy szczególnej nadwrażliwości, np.:

• podrażnienie skóry,
• dolegliwości bólowe,
• biegunki i nudności.

Podsumowanie

Nie od dzisiaj wiadomo, że otaczająca nas przyroda to bogactwo cennych roślin, w tym również konopi. Rośliny te zawierają wachlarz prozdrowotnych właściwości. Seskwiterpeny to przede wszystkim przeciwzapalna i przeciwbakteryjna moc tych związków. Docenia je świat medycyny, jako źródło nowych, leczniczych terapii.