Parkinson jest przewlekłą chorobą neurodegeneracyjną, która powoduje trudności z ruchem i koordynacją. Jest ona spowodowana utratą neuronów dopaminergicznych w mózgu, co prowadzi do szeregu objawów znacznie utrudniających codzienne życie pacjenta. Obecnie nie ma leku, który mógłby całkowicie wyleczyć tę chorobę, jednak istnieją leki, które mogą złagodzić jej objawy – w takim kontekście rozpatruje się również medyczną marihuanę. Zgłębiamy temat i staramy się ocenić czy słusznie: czy medyczna marihuana może pomagać pacjentom z chorobą Parkinsona?

Parkinson i jego objawy

Charakterystyka choroby

Choroba Parkinsona jest chorobą neurodegeneracyjną – czyli dotykającą układu nerwowego, w której przebiegu organizm traci komórki nerwowe. Ta konkretna charakteryzuje się utratą neuronów dopaminergicznych, czyli produkujących dopaminę w mózgu, co prowadzi do różnych nieprzyjemnych i utrudniających życie objawów, w tym drżeń, sztywności czy trudności z koordynacją i równowagą. Pojawiają się spowolnione ruchy (bradykinezy), a także zmiany w mowie i pogorszenie zdolności pisania.

Choroba Parkinsona może również powodować objawy niemotoryczne. Często u pacjentów diagnozowana jest depresja, ale także zaburzenia snu czy problemy z pamięcią.

Zwykle obserwuje się następujące objawy:

  • spowolnienie ruchowe,
  • drżenie części ciała, tzw. drżenie spoczynkowe (bez wykonywania przez chorego żadnych czynności),
  • zaburzenia chodu,
  • sztywność mięśni,
  • problemy z ubieraniem się,
  • trudności z utrzymaniem równowagi,
  • trudności z mówieniem,
  • inne pozaruchowe objawy – apatia, depresja, lęk, otępienie, bóle np. barku, kręgosłupa; zaburzenia pamięci.

Przyczyny choroby

Choroba zazwyczaj rozwija się u osób po 60 roku życia, choć niektóre przypadki mogą wystąpić wcześniej. Przyczyna Parkinsona nie jest w pełni poznana. Uważa się, że jest ona spowodowana połączeniem kilku czynników.

  • Czynniki genetyczne: choroba Parkinsona może być spowodowana mutacjami w określonych genach. Najbardziej znanym z tych genów jest PARK1, który koduje białko zwane alfa-synukleiną. Kiedy gen ten jest zmutowany, może prowadzić do nieprawidłowego gromadzenia się tego białka w mózgu, co przyczynia się do rozwoju choroby Parkinsona.
  • Czynniki środowiskowe: narażenie na pestycydy, metale ciężkie i niektóre chemikalia zostało powiązane ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia choroby Parkinsona.
  • Wiek: ryzyko wystąpienia choroby Parkinsona wzrasta wraz z wiekiem. Większość osób, u których diagnozuje się tę chorobę, jest po 60 roku życia.
  • Inne czynniki: istnieją badania sugerujące, że chorobę mogą powodować także przebyte urazy głowy, niektóre infekcje i stany zapalne.

Diagnostyka

Diagnoza choroby Parkinsona jest zwykle oparta na połączeniu wywiadu i badania fizykalnego. Diagnoza jest często dokonywana poprzez proces wykluczenie inne możliwych przyczyn występujących objawów. Pomocniczo lekarz może zlecić wykonanie rezonansu magnetycznego i badania krwi.

Rozpoznanie choroby Parkinsona
wykaz: Choroba Parkinsona — jak właściwie rozpoznawać, skutecznie i bezpiecznie leczyć? – Jarosław Sławek – Zakład Pielęgniarstwa Neurologiczno-Psychiatrycznego,Gdański Uniwersytet Medyczny

Konwencjonalne metody leczenia

Obecnie nie ma lekarstwa na tę chorobę, ale istnieją różne opcje leczenia, które mogą pomóc w kontrolowaniu objawów.

  • Leki – kilka różnych rodzajów leków może pomóc zmniejszyć objawy choroby Parkinsona. Należą do nich lewodopa, która jest najskuteczniejszym obecnie znanym lekiem na chorobę Parkinsona i jest przekształcana w dopaminę w mózgu. Karbidopa lub benserazyd, w połączeniu z lewodopą, pomagają zmniejszyć ilość zażywanej lewodopy, a w efekcie zmniejszyć jej działania niepożądane. Agoniści dopaminy, tacy jak pramipeksol i ropinirol, naśladują działanie dopaminy w mózgu i również mogą być zalecone.
  • Operacja chirurgiczna – w niektórych przypadkach zalecana może być operacja. Jednym z rodzajów operacji, które mogą być stosowane w leczeniu choroby Parkinsona jest głęboka stymulacja mózgu (DBS). Polega ona na wszczepieniu elektrod do określonych obszarów mózgu, które dostarczą impulsów elektrycznych, pomagających regulować aktywność mózgu, a w efekcie zmniejszać objawy.
  • Fizjoterapia – pomaga w poprawie mobilności, równowagi i koordynacji u osób z chorobą Parkinsona.
  • Terapia zajęciowa – może pomóc osobom z chorobą Parkinsona w dostosowaniu się do wymagań życia codziennego. Koncentruje się na nauce nowych umiejętności i znalezieniu sposobów na obejście ograniczeń w celu utrzymania niezależności.
  • Terapia mowy – osoby z chorobą Parkinsona mogą mieć problemy z wyraźnym mówieniem lub połykaniem. Warto wówczas skorzystać z pomocy logopedy.

Leczenie choroby Parkinsona medyczną marihuaną

Zaobserwowano, że medyczna marihuana powoduje poprawę zarówno w zakresie objawów ruchowych, jak i niemotorycznych. Zmniejsza bradykinezję, sztywność, drżenia, intensywność bólu i poprawia sen.[1] W modelach zwierzęcych THC pozytywnie wpływało na aktywność, a także poprawiało koordynację ręka-oko. Zaobserwowano poprawę w zakresie snu w fazie REM. W innym badaniu wykazano poprawę dyskinezy (mimowolnych nieskoordynowanych ruchów) nawet o 30% u pacjentów, bez pogorszenia innych objawów.[1]

Jednocześnie trzeba pamiętać o działaniach niepożądanych marihuany, w tym upośledzeniu funkcji poznawczych i pamięci krótkotrwałej, a także o tym, że bywa wiązana z rozwojem depresji. Jest to sprzeczne z innym badaniem, w którym osoby z chorobą Parkinsona po włączeniu do leczenia marihuany odnotowali poprawę pamięci i nastroju.

W różnych opracowaniach, analizujących zarówno marihuanę medyczną, jak i samoleczenie pacjentów nielegalnie zdobytą marihuaną, zauważono poprawę w zakresie wielu objawów, w tym bradykinezji, drżeń, sztywności, depresji, problemów ze snem i dolegliwości bólowych. Jednak niewykluczone są efekty negatywne, także długoterminowe, związane przede wszystkim z problemami poznawczymi. Dodatkowo zaobserwowano, że by osiągnąć efekt terapeutyczny, marihuana musi być używana przez długi czas, co przekłada się na ryzyko uzależnienia.[1]

THC

Istniejące badania nie dostarczają wystarczających dowodów, by środowisko medyczne rekomendowało stosowanie konopi u pacjentów z chorobą Parkinsona. Stwierdzono jednak potencjalne korzyści w łagodzeniu drżenia ciała charakterystycznego dla tej choroby, a także, jak opisano powyżej, lęku, bólu, poprawy jakości snu i jakości życia.

Ze względu na stosunkowo niewielką liczbę wysokiej jakości badań, potrzebna jest dalsza praca naukowców. Przytoczmy kilka istniejących publikacji.

Jedna z nich wskazuje, że ekspozycja na konopie indyjskie może nieść działanie neuroprotekcyjne, które może przynieść korzyści u pacjentów z chorobą Parkinsona. Badania na zwierzętach potwierdzają także wcześniejsze sugestie dotyczące poprawy w zakresie drżenia, ale nie udało się dotąd potwierdzić tego w badaniach z udziałem ludzi, za wyjątkiem badań ankietowych lub opisów przypadków.[2]

Według kolejnego opracowania, wykonanego w Niemczech, z konopi w przebiegu choroby Parkinsona korzysta 8,4% pacjentów; częściej wśród młodszych pacjentów, zamieszkujących duże miasta i lepiej zorientowanych w kwestiach prawnych i zastosowań medycznej marihuany. Badani najczęściej odczuwali poprawę w kwestii bólu i skurczów mięśni (40%), sztywności, akinezji, drżenia, depresji czy lęku (ponad 20%).[3]

Ogólną poprawę objawów zgłaszało 54% osób przyjmujących CBD (doustnie) i 68% pacjentów przyjmujących THC (wziewnie).[3]

Badanie na 47 pacjentach palących marihuanę wykazało poprawę u znacznej większości, przede wszystkim w postaci zwalczania bólu, poprawy nastroju, drżeń i sztywności mięśni. Przy tej formie podania około 35% chorych odczuło skutki uboczne w postaci nasilonego kaszlu[4].

Polscy badacze przeanalizowali 569 prac naukowych dotyczących leczenia kannabinoidami choroby Parkinsona i spostrzegli, że jedynie siedem zawierało randomizowane badania, które w dodatku nie potwierdziły skuteczności marihuany w leczeniu objawów ruchowych. W związku z tym obecne dane nie są wystarczające do szerokiej rekomendacji i potrzebne są większe, randomizowane badania kliniczne. Zauważyli również, że marihuana jest bardziej skuteczna w leczeniu objawów niezwiązanych z ruchem, takich jak ból, lęk czy trudności ze snem.[5]

CBD

Istniejące badania sugerują, że CBD może podnosić jakość życia u pacjentów z Parkinsonem bez współistniejących chorób psychiatrycznych, jednak i w tym przypadku badacze zwracają uwagę na konieczność przeprowadzenia dalszych badań na większych próbach.[6]

W jednym z badań pojawił się niepokojący wniosek, według którego CBD (w postaci leku Epidiolex) w istocie jest skuteczne w leczeniu Parkinsona, ale jest wymagana do tego stosunkowo duża dawka, a ta przekładała się na podwyższenie enzymów wątrobowych u pacjentów, co jest zjawiskiem niepożądanym.[7]

Wśród oczekiwanych działań CBD można wymienić:

  • działanie przeciwbólowe,
  • działanie przeciwzapalne,
  • zmniejsza stany lękowe występujące w przebiegu choroby,
  • zmniejsza problemy ze snem,
  • poprawia pamięć i funkcje mózgu,
  • potencjalnie może zwiększać poziom dopaminy, której poziomy są niższe u pacjentów z Parkinsonem.

Inne kannabinoidy

Spośród innych kannabinoidów warto wspomnieć o CBG, który również był przedmiotem kilku badań w kontekście choroby Parkinsona. Sprawdzano m.in. jego pochodne pod kątem właściwości neuroprotekcyjnych, na modelach zwierzęcych.[8] Inne badania wskazują, że CBG może mieć pozytywny wpływ na leczenie zaburzeń neurologicznych, m.in. choroby Huntingtona, stwardnienia rozsianego i właśnie choroby Parkinsona[9]. Jest to jednak temat zdecydowanie słabiej poznany niż wpływ THC i CBD.

Potencjalne skutki uboczne medycznej marihuany w chorobie Parkinsona

Marihuana może powodować pewne skutki uboczne, które szerzej opisaliśmy w osobnym artykule. Potencjalne działania niepożądane obejmują upośledzenie funkcji poznawczych, zawroty głowy, zaburzenia widzenie, zmiany nastroju, pogorszenie równowagi i omamy – czyli zaostrzenie przebiegu choroby Parkinsona. Każdy przypadek powinien być indywidualnie oceniony przez lekarza, który podejmie decyzję, czy leczenie marihuaną przyniesie więcej korzyści czy zagrożeń, a także dobierze bezpieczną dawkę.

Interakcje medycznej marihuany z lekami na Parkinsona

Medyczna marihuana często wchodzi w – bardziej lub mniej poważne – interakcje z lekami. Lista znanych interakcji ma kilka tysięcy pozycji dla CBD i THC z osobna, a nieznanych obecnie działań może być jeszcze więcej.

W przypadku leków stosowanych w chorobie Parkinsona odnotowano pozytywne interakcje THC z lewodopą – znacząco zmniejsza charakterystyczne dla choroby dyskinezy i wydłuża czas działania lewodopy o 76%.[1] Według innych źródeł dronabinol może nasilać działanie depresyjnie lewodopy na ośrodkowy układ nerwowy.[10]

Potencjalne negatywne interakcje mogą zajść także pomiędzy marihuaną a pramipeksolem, rotygotyną czy ropinirolem, ale także wieloma innymi niewymienionymi tu lekami – w celu uzyskania rzetelnej porady, adekwatnej do danego przypadku, zawsze należy udać się po poradę lekarza.

Źródła

  1. Patel, R. S., Kamil, S., Shah, M. R., Bhimanadham, N. N., & Imran, S. (2019). Pros and Cons of Marijuana in Treatment of Parkinson’s Disease. Cureus, 11(6), e4813. https://doi.org/10.7759/cureus.4813
  2. Mohanty, D., & Lippmann, S. (2019). Marijuana for Parkinson’s Disease?. Innovations in clinical neuroscience, 16(1-2), 33–34.
  3. Yenilmez, F., Fründt, O., Hidding, U., & Buhmann, C. (2021). Cannabis in Parkinson’s Disease: The Patients’ View. Journal of Parkinson’s disease, 11(1), 309–321. https://doi.org/10.3233/JPD-202260
  4. Balash, Y., Bar-Lev Schleider, L., Korczyn, A. D., Shabtai, H., Knaani, J., Rosenberg, A., Baruch, Y., Djaldetti, R., Giladi, N., & Gurevich, T. (2017). Medical Cannabis in Parkinson Disease: Real-Life Patients’ Experience. Clinical neuropharmacology, 40(6), 268–272. https://doi.org/10.1097/WNF.0000000000000246
  5. Figura, M., Koziorowski, D., & Sławek, J. (2022). Cannabis in Parkinson’s Disease – the patient’s perspective versus clinical trials: a systematic literature review. Neurologia i neurochirurgia polska, 56(1), 21–27. https://doi.org/10.5603/PJNNS.a2022.0004
  6. Chagas, M. H., Zuardi, A. W., Tumas, V., Pena-Pereira, M. A., Sobreira, E. T., Bergamaschi, M. M., dos Santos, A. C., Teixeira, A. L., Hallak, J. E., & Crippa, J. A. (2014). Effects of cannabidiol in the treatment of patients with Parkinson’s disease: an exploratory double-blind trial. Journal of psychopharmacology (Oxford, England), 28(11), 1088–1098. https://doi.org/10.1177/0269881114550355
  7. Leehey, M. A., Liu, Y., Hart, F., Epstein, C., Cook, M., Sillau, S., Klawitter, J., Newman, H., Sempio, C., Forman, L., Seeberger, L., Klepitskaya, O., Baud, Z., & Bainbridge, J. (2020). Safety and Tolerability of Cannabidiol in Parkinson Disease: An Open Label, Dose-Escalation Study. Cannabis and cannabinoid research, 5(4), 326–336. https://doi.org/10.1089/can.2019.0068
  8. Burgaz, S., García, C., Gómez-Cañas, M., Navarrete, C., García-Martín, A., Rolland, A., Del Río, C., Casarejos, M. J., Muñoz, E., Gonzalo-Consuegra, C., Muñoz, E., & Fernández-Ruiz, J. (2021). Neuroprotection with the cannabigerol quinone derivative VCE-003.2 and its analogs CBGA-Q and CBGA-Q-Salt in Parkinson’s disease using 6-hydroxydopamine-lesioned mice. Molecular and cellular neurosciences, 110, 103583. https://doi.org/10.1016/j.mcn.2020.103583
  9. Nachnani, R., Raup-Konsavage, W. M., & Vrana, K. E. (2021). The Pharmacological Case for Cannabigerol. The Journal of pharmacology and experimental therapeutics, 376(2), 204–212. https://doi.org/10.1124/jpet.120.000340
  10. https://go.drugbank.com/drugs/DB00470