Medyczna marihuana okazuje się pomocna w leczeniu wielu chorób. Czy jej przeciwzapalne i przeciwbólowe właściwości znajdują zastosowanie także w chorobach nerek? Dokonujemy przeglądu dostępnych badań i staramy się odpowiedzieć na to pytanie. Należy pamiętać, że większość badań jest na wstępnym etapie i wciąż niezbędne są wysokiej jakości badania kliniczne by jednoznacznie stwierdzić efekty lecznicze.

Choroby nerek i ich objawy

Choroby nerek i układ moczowego to szeroki temat. Zaliczymy tutaj takie schorzenia, jak np. kamica nerkowa, zapalenie nerek, przewlekła choroba nerek czy nawet nowotwory. Łączy je wszystkie to, że atakują właśnie nerki – zastanówmy się więc jak rozpoznać, że coś jest z nimi nie tak i w jaki sposób konopie mogą działać na ten narząd.

Charakterystyka choroby

Choroby nerek potrafią być dość różnorodne. Objawy obejmują problemy związane z układem moczowym (skąpomocz, bezmocz, zwiększenie objętości moczu), ale mogą to być także krwotoki, rzucawka, nadciśnienie tętnicze, wzmożona męczliwość, niedokrwistość, nudności, wymioty, skurcze mięśni, sucha i swędząca skóra czy nawet sepsa. Takich symptomów wiele osób nie powiązuje z nerkami, a niepoprawne funkcjonowanie tego narządu może manifestować się właśnie w ten sposób.

Przyczyny choroby

Na rozwój chorób nerek wpływa szereg czynników, w tym:

  • cukrzyca,
  • nadciśnienie,
  • otyłość,
  • palenie tytoniu
  • choroby serca,
  • genetyka (występowanie chorób nerek w rodzinie),
  • wiek (ryzyko jest wyższe u osób starszych),
  • częste używanie leków metabolizowanych przez nerki.

Jak widać, dużo wiele czynników jest środowiskowych i sam pacjent ma pewien wpływ na minimalizację ryzyka wystąpienia tego rodzaju schorzeń. Oczywiście nie można ich wykluczyć całkiem – część przyczyn jest od nas niezależna.

Diagnostyka

Jeśli pacjent zgłasza niepokojące objawy, które są bezpośrednio związane z nerkami lub układem moczowym lub takie, które mogą sugerować rolę nerek w ich przebiegu, może zlecić badania. Najczęściej są to: badania krwi (morfologia, kreatynina, GFR, mocznik, kwas moczowy, trójglicerydy, cholesterol, elektrolity), badania moczu, ciśnienie krwi. Niepoprawne wyniki skłaniają do dalszych badań i/lub skierowania pacjenta do nefrologa. Bardziej szczegółowe badania mogą obejmować USG nerek, prześwietlenie lub – w najbardziej poważnych przypadkach – nawet biopsję nerki.

Konwencjonalne metody leczenia

Leczenie chorób nerek różni się w zależności od przyczyny – najczęściej polega na wyleczeniu właśnie jej, np. usunięciu kamieni nerkowych. Zwykle gdy przywróci się normalne warunki dla funkcjonowania organu, jego funkcja się poprawia. Niestety w wielu przypadkach uszkodzenia są trwałe i pacjent musi być poddawany dializom. Możliwy jest także przeszczep nerki, w tym od żywego dawcy – człowiek może żyć z jedną nerką. Leczenie wspomaga się lekami przeciwzapalnymi, przeciwbólowymi czy immunosupresyjnymi.

W leczeniu i przeciwdziałaniu rozwojowi chorób nerek ważny jest także tryb życia: odpowiednia dieta (by nie rozwinąć otyłości i cukrzycy), przyjmowanie odpowiednich ilości płynów, kontrola i właściwe leczenie chorób współistniejących (zwłaszcza nadciśnienie i cukrzyca), odstawienie alkoholu, papierosów i leków działających szkodliwie na nerki.

Leczenie chorób nerek medyczną marihuaną

Czy na czynność nerek wpływa marihuana? Według obecnych danych – niekoniecznie, natomiast może pomagać w innych objawach obserwowanych przy chorobach nerek, takich jak ból czy stany zapalne. Ważne jest jednak, by pod żadnym pozorem jej nie palić – podobnie jak palenie tytoniu jest czynnikiem ryzyka, tak palenie innych substancji również wpływa negatywnie na organizm. Przyjmowane substancje (nikotyna czy kannabinoidy) również mają tu znaczenie, ale bezsprzecznie bardzo szkodliwe są produkty spalania, które powstają niezależnie od tego, czy w bibułce jest marihuana czy tytoń.

Na ograniczenie negatywnych skutków palenia pozwala waporyzacja, bezpieczniejszą opcją jest także zażywanie koncentratów, np. w formie olejku pod język. W Polsce lista leków na bazie marihuany obejmuje zarówno susz do waporyzacji, jak i właśnie olejki.

THC

Marihuana może być leczeniem wspomagającym w terapii chorób nerek, w zakresie zwalczania bólu. Działanie przeciwbólowe jest udokumentowane, a jednocześnie stwierdza się, że nie ma ona wpływu na czynność nerek u zdrowych osób.[1] Jednak w przypadku osób z przewlekłą choroba nerek należy ściśle monitorować ich czynność, stosować najmniejszą skuteczną dawkę i wybrać inne drogi podania niż palenie.[1]

Kannabinoidy mogą jednak okazać się pomocne w zakresie łagodzenia objawów różnych schorzeń, m.in niewydolności nerek. Pomagają nie tylko w zwalczaniu bólu, ale także świądu, który również często występuje u pacjentów z chorobami tych narządów. Wśród bardzo wielu ich objawów wymienia się także osłabienie, utratę masy ciała czy brak apetytu. We wszystkich tych dolegliwościach teoretycznie może pomóc marihuana – jeżeli jest odpowiednio dobrana i stosowana za zgodą (i pod kontrolą) lekarza.

W kwestii zwalczania świądu szczególnie skuteczne wydają się kremy na bazie endokannabinoidów.[2] Niestety obecnie w Polsce nie ma maści zawierających THC, choć w teorii mogłyby zostać wytworzone w aptece jako lek recepturowy. Dla wielu pacjentów zmagających się ze schorzeniami dermatologicznymi ta forma leku byłaby najbardziej skuteczna, a jednocześnie najbezpieczniejsza. Pozostaje mieć nadzieję, że w przyszłości coś się zmieni w tym temacie.

Znane są także zastosowania medycznej marihuany w leczeniu wspomagającym nowotworów – potencjalnie także nowotworów nerek. Jest to jednak szeroki i skomplikowany temat, zainteresowanych odsyłamy do opracowania na temat marihuany w chorobach onkologicznych.

Warto zauważyć, że medyczna marihuana nie cieszy się duża popularnością wśród nefrologów – nawet w krajach, gdzie marihuana jest dużo popularniejsza i powszechnie akceptowana. W badaniu ankietowym przeprowadzonym na kanadyjskich nefrologach stwierdzono, że jedynie mała ich część przepisuje leki na bazie konopi i odsetek ten nie zmienił się w sposób znaczny po legalizacji.[3]

infografika o chorobach nerek
Opracowanie własne Hemplo, Marzena Gburska-Bauszewska

CBD

Kannabidiol (CBD) jest co do zasady dobrze tolerowany, bezpieczny, pozbawiony znaczących skutków ubocznych i skuteczny w przypadku szerokiego wachlarza schorzeń. Jednak konsumenci mają łatwy i legalny dostęp do szerokiej gamy produktów CBD, które nie są dobrze kontrolowane. W efekcie zdarza się, że są błędnie oznakowane i zawierają fałszywe oświadczenia o swoim składzie i działaniu zdrowotnym.[1] Konsumenci muszą wobec tego zachować czujność i wykazać się inicjatywą – dowiadywać się na własną rękę, także od lekarzy i farmaceutów, o produktach opartych na kannabidiolu, a następnie wybierać te znanych, zaufanych marek, posiadających aktualne badania laboratoryjne. Niestety łatwo jest natknąć się na produkty mające na celu oszukanie konsumenta. Dostępne są nawet oleje z nasion konopi (czyli olej spożywczy) sprzedawane w buteleczkach z kroplomierzem, jako lecznicze olejki.

CBD działa przeciwbólowo i przeciwzapalnie, co potencjalnie czyni go środkiem łagodzącym dolegliwości bólowe w przebiegu schorzeń nerek. Szeroko dostępne są także kosmetyki z CBD, które również mogą pomóc m.in. w zwalczaniu świądu. Warunek jest jednak taki, że pacjentowi uda się kupić produkt dobrej jakości. Na polskim rynku niestety istnieją firmy, dla których słowo „CBD” wydaje się jedynie narzędziem marketingowym.

CBD może być również używane wspomagająco w nowotworach – zapobiegać ich uszkodzeniom nerek na skutek chemioterapii i związków w niej stosowanych (cisplatyna). Lek ten wykazuje wiele działań ubocznych, w tym nefrotoksyczne, czyli uszkadza nerki (powoduje m.in. niewydolność nerek, martwicę kanalików nerkowych). Badania na myszach wskazują na potencjał CBD w zwalczaniu stresu oksydacyjnego, stanu zapalnego i śmierci komórek nerek, wywołanych podawaniem cisplatyny. Sugeruje to, że kannabidiol może być wykorzystywany osłonowo, jako strategia ochronna przed nefrotoksycznością tego leku.[4]

Potencjalne skutki uboczne medycznej marihuany w chorobach nerek

Medyczna marihuana rzadko wywołuje poważne skutki uboczne, jednak nieznaczne i szybko przemijające obserwuje się dość często. Nie stwierdzono bezpośredniego wpływu THC i CBD na czynność nerek, w związku z czym nie oczekuje się jakichś szczególnych efektów ubocznych, charakterystycznych jedynie dla pacjentów z chorobami nefrologicznymi. Zdecydowanie dla takich pacjentów nie jest wskazane palenie. Decyzję o leczeniu podejmie lekarz, uwzględniając całą historię choroby, stan ogólny pacjenta, potencjalne korzyści z przyjmowania kannabinoidów i możliwe interakcje z innymi lekami.

Interakcje medycznej marihuany z lekami na choroby nefrologiczne

Interakcje marihuany z lekami mogą się bowiem zdarzać. Obecne bazy danych wskazują na kilka tysięcy leków, na które które marihuana w jakiś sposób wpływa: u części zmienia metabolizm, w niektórych to one zmieniają metabolizm marihuany, często też nawzajem zwiększają prawdopodobieństwo i siłę swoich efektów ubocznych. W części przypadków marihuana może wzmacniać działanie leków (co bywa pozytywne i pożądane – ale nie zawsze takie jest), a w innych może całkowicie znosić ich efekt leczniczy. Dlatego decyzję o włączeniu marihuany do terapii chorych podejmuje lekarz – działając na własną rękę można sobie poważnie zaszkodzić.

W przypadku chorób nerek marihuana może wchodzić w interakcje m.in. z lekami na nadciśnienie, lekami diuretycznymi, a także lekami immunosupresyjnymi (np. u ludzi po przeszczepie).

Źródła

  1. Rein J. L. (2020). The nephrologist’s guide to cannabis and cannabinoids. Current opinion in nephrology and hypertension, 29(2), 248–257. https://doi.org/10.1097/MNH.0000000000000590
  2. Woroń, J., & Dobrogowski, J. (2017). Miejsce kannabinoidów w leczeniu bólu. Medycyna Paliatywna W Praktyce, 11(3), 96–101. https://journals.viamedica.pl/palliative_medicine_in_practice/article/view/54854
  3. Gitau, K., Howe, H. S., Ginsberg, L., Perl, J., & Ailon, J. (2022). Therapeutic Cannabis Use in Kidney Disease: A Survey of Canadian Nephrologists. Kidney medicine, 4(5), 100453. https://doi.org/10.1016/j.xkme.2022.100453
  4. Pan, H., Mukhopadhyay, P., Rajesh, M., Patel, V., Mukhopadhyay, B., Gao, B., Haskó, G., & Pacher, P. (2009). Cannabidiol attenuates cisplatin-induced nephrotoxicity by decreasing oxidative/nitrosative stress, inflammation, and cell death. The Journal of pharmacology and experimental therapeutics, 328(3), 708–714. https://doi.org/10.1124/jpet.108.147181