Neuroprzekaźniki – co mają wspólnego z konopiami i marihuaną?

Pojęcie neuroprzekaźniki znane jest większości z nas. Co więcej, wszystko co zawiera w nazwie neuro- budzi skojarzenia z czymś bardzo naukowym, ważnym, ale też trudnym w odbiorze. Neuroprzekaźniki są ważne, i to bardzo. Czym są neuroprzekaźniki i jak je dzielimy? Co konopie mają z nimi wspólnego?

Czym są neuroprzekaźniki i jak się je dzieli?

Neuroprzekaźniki (neurotransmitery) to specjalne substancje i związki chemiczne, które przenoszą sygnały pomiędzy komórkami nerwowymi. Transmisja sygnału pomiędzy neuronami odbywa się przez synapsy. Najprostszy ich podział przedstawia się następująco:

Obecnie zidentyfikowano (jak podaje część badań) ok. 100 neuroprzekaźników, wymienić tu można np.:

• serotoninę,
• dopaminę,
• adrenalinę,
• noradrenalinę,
• histaminę,
• hormony (np. oksytocyna, insulina),
• glicynę,
• kwas gamma-aminomasłowy (GABA),
• acetylocholinę,
• i inne.

Jak działają neuroprzekaźniki?

Jak wskazaliśmy powyżej, na przykładzie ogólnego podziału, działanie neuroprzekaźników możemy podzielić na pobudzające i hamujące. Wpływ tych związków na pracę całego organizmu jest ogromny i bardzo znaczący. Wpływają one na proces uczenia się, zapamiętywania, odczuwanie przyjemności, ale też stany lękowe i wiele innych.

Zobacz, jakie działanie prezentują wybrane neuroprzekaźniki:

Zaznaczyć trzeba, że podział neuroprzekaźników na pobudzające i hamujące jest bardzo ogólny, ponieważ może się zdarzyć, że dany typ będzie miał raz działanie pobudzające, a innym hamujące. Uzależnione jest to od receptorów. Aby mogło w ogóle dojść do przekazania sygnałów między poszczególnymi komórkami, neuroprzekaźnik musi się połączyć i zadziałać na konkretne receptory.

„Jak to możliwe? Jak się okazuje, nie ma tylko jednego rodzaju receptora dla każdego neuroprzekaźnika. Zamiast tego, dany neuroprzekaźnik może zwykle wiązać się z wieloma różnymi białkami receptorowymi i aktywować je. To, czy działanie określonego neuroprzekaźnika jest pobudzające, czy hamujące w danej synapsie, zależy od tego, który z jego receptorów jest obecny w komórce postsynaptycznej (docelowej)”

https://pl.khanacademy.org/science/biology/human-biology/neuron-nervous-system/a/neurotransmitters-their-receptors

Neurony za pomocą neuroprzekaźników przekazują sygnały nie tylko do komórek nerwowych, ale także mięśniowych i komórek gruczołów wydzielania wewnętrznego.

Aby komórka nerwowa mogła wytworzyć impuls, musi dojść do wytworzenia potencjału czynnościowego. Mamy tutaj również zjawisko depolaryzacji, otwierania lub blokowania kanałów jonowych:

„Inicjacją powstania impulsów jest zajście depolaryzacji w przypadku pobudzenia komórki odpowiednim bodźcem (elektrycznym, chemicznym lub mechanicznym). Podczas fazy depolaryzacji, komórka staje się niepobudliwa. Impuls, docierając do zakończenia aksonu (do synapsy), powoduje otwarcie kanałów jonowych odpowiedzialnych za uwolnienie z błony presynaptycznej (do szczeliny synaptycznej) neurotransmitera. Gdy jego cząsteczki dotrą do błony postsynaptycznej (i określonych dla danego związku receptorów), otwierają się kanały jonowe w drugiej komórce nerwowej i wytwarza się kolejny potencjał czynnościowy (po przekroczeniu wartości progowej! depolaryzacja musi być wystarczająco silna!). Nie każdy neuromediator musi jednak działać w taki sposób – oprócz neuroprzekaźników pobudzających (jak na przykład adrenalina czy serotonina możemy rozróżnić także neuroprzekaźniki hamujące (chociażby glicyna), które blokują kanały jonowe”

AGATA EWA MARKOWICZ-NARĘKIEWICZ ZWIĄZEK MIĘDZY WYDZIELANIEM NEUROPRZEKAŹNIKÓW
A POWSTAWANIEM CHORÓB PSYCHICZNYCH – NA SZCZEGÓŁOWO OMÓWIONYM PRZYKŁADZIE DEPRESJI

Jeżeli interesujesz się tym tematem, szersze omówienie działania neuroprzekaźników prezentuje załączony na końcu artykułu podcast: Neuroprzekaźniki, czyli jak działa na nas chemia w mózgu.

Konopie a neuroprzekaźniki – co mówią badania?

Jeżeli czytałeś już nasze artykuły na temat działania konopi, to wiesz, że obecne w nich kannabinoidy oddziałują na organizm i funkcje w nich zachodzące za pomocą tzw. receptorów kannabinoidowych. W mózgu zlokalizowana jest duża część receptorów CB1, THC (czyli psychoaktywny składnik marihuany) oddziałuje na owe receptory, powodując takie efekty, jak odczuwana początkowo euforia. Receptory CB1 i CB2 są częścią układu endokannabinoidowego, który odpowiada za stan równowagi organizmu (homeostazę). Kannabinoidy mogą ten stan zaburzać (jak THC) lub przywracać (tutaj rolę odgrywa CBD, czyli kannabidiol).

Co jeszcze wiemy na temat kannabinoidów i ich wpływu na działanie mózgu?

Badania wykazały, że marihuana zaburza aktywność elektryczną mózgu w momencie palenia, ale też może mieć negatywny wpływ po zaprzestaniu palenia.

Medyczna marihuana (zawarte w niej THC) powoduje zwiększenie poziomu dopaminy w mózgu. Ten neuroprzekaźnik odpowiada za poczucie szczęścia, ale też np. na poziom ciśnienia krwi oraz napięcie mięśniowe. Dopamina wpływa na tzw. układ nagrody (ośrodka przyjemności). Kiedy dopamina jest wydzielana, odczuwamy przyjemność. Dane podają, że przy zażyciu substancji psychoaktywnej jej wzrost jest o kilkaset procent! Dlatego po paleniu marihuany umysł już w kilka chwil odczuwa euforię. Problem w tym, że regularne palenie (a dalej zwiększanie dawek narkotyku na skutek rozwinięcia się tolerancji) nie dostarczy wcale więcej przyjemności, a doprowadzi do nieprzyjemnych objawów, w tym odstawienia – stanów lękowych, stresu itp. Niektóre badania sugerują, że przewlekłe zażywanie marihuany finalnie obniża poziom dopaminy w mózgu.

„Kannabinoidy wpływają również w złożony sposób na neurotransmisję. Marihuana (i szerzej – agoniści receptora CB1), podobnie jak inne substancje psychoaktywne, wpływa na biochemię układu mezolimbicznego, prowadząc do zwiększonego uwalniania dopaminy oraz zmniejszonego uwalniania GABA i glutaminianu w jądrze półleżącym (CHEN i współaut. 1993, TANDA i współaut. 1997, HOFFMAN i LUPICA 2001, PISTIS i współaut. 2002, CHEER i współaut. 2004).

Opisane efekty, wraz ze zwiększonym uwalnianiem peptydu opioidowego w jądrze półleżącym, najprawdopodobniej przyczyniają się do natychmiastowego, nagradzającego działania THC (MANZANARES i współaut. 1998, VALVERDE i współaut. 2001). Natomiast przy dłuższej ekspozycji na THC, u zwierząt zaobserwowano zaburzenia funkcjonowania połączeń w układzie nagrody, związane z redukcją zagęszczenia komórek dopaminergicznych w polu brzusznym nakrywki (HIGUERA-MATAS i współaut. 2010) oraz zwiększoną aktywność neuroprzekaźnictwa związanego ze stresem – uwalnianie dynorfiny w jądrze półleżącym i czynnika uwalniającego kortykotropinę (ang. corticotropin-releasing factor, CRF) w ciele migdałowatym. Opisane deficyty w szlaku mezolimbicznym mogą przyczyniać się do negatywnych stanów emocjonalnych i obniżonego funkcjonowania systemu nagrody, które są bezpośrednio związane z występowaniem objawów odstawiennych (DE FONSECA i współaut. 1997, CABERLOTTO i współaut. 2004, PISANU i współaut. 2006)”

Alicja Binkowska, Aneta Brzezicka – WPŁYW MARIHUANY NA AKTYWNOŚĆ ELEKTRYCZNĄ MÓZGU

Przyjrzyjmy się teraz kannabidiolowi CBD – czy również wykazuje aktywność w stosunku do systemu neuroprzekaźników?

Okazuje się, że tak. CBD wykazuje potencjał w leczeniu wszelkiego rodzaju stanów nerwicowych, lękowych (wymaga to jeszcze wielu badań), ale takie właściwości kannabidiolu są podkreślane w licznych publikacjach. W stanach lękowych, depresji obserwuje się niższy poziom serotoniny – neuroprzekaźnika. Dodać należy, że serotonina odpowiada też za inne reakcje i procesy, jak sen, trawienie, pamięć, koncentracja.

Dowiedziono, że podawanie w dużych ilościach CBD znacząco poprawia stan pacjenta – CBD ma oddziaływać na receptor serotoninowy 5HT1A, zmniejszając stan niepokoju, stając się zamiennikiem serotoniny.

„W 2014 r pokazano, że CBD wpływa również korzystnie na stany lękowe i depresję. Wiąże się to prawdopodobnie z oddziaływaniem na receptor 5HT1A i wpływem na przekaźnictwo serotoninergiczne”

Konopie i kannabinoidy – Paweł Siudem, Iwona Wawer, Katarzyna Paradowska

Ponadto, CBD określane jest również jako inhibitor zwrotnego wychwytu (spowalnia szybkości reakcji chemicznej) adenozyny, GABA, dopaminy czy noradrenaliny.

Podsumowanie

Rola neuroprzekaźników w ludzkim mózgu, organizmie w ogóle jest bardzo istotna. To, co i jak odczuwamy (przyjemność, strach, ból, zmęczenie czy motywację) zależy od skomplikowanych sygnałów przekazywanych w naszym mózgu. Nie byłoby tego wszystkiego bez neuroprzekaźników.

Posłuchaj: Podcast Neuroprzekaźniki, czyli jak działa na nas chemia w mózgu

Źródła

1. https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/neuroprzekazniki;3946893.html
2. AGATA EWA MARKOWICZ-NARĘKIEWICZ – ZWIĄZEK MIĘDZY WYDZIELANIEM NEUROPRZEKAŹNIKÓW A POWSTAWANIEM CHORÓB PSYCHICZNYCH NA SZCZEGÓŁOWO OMÓWIONYM PRZYKŁADZIE DEPRESJI
3. https://pl.khanacademy.org/science/biology/human-biology/neuron-nervous-system/a/neurotransmitters-their-receptors
4. poradnikzdrowie.pl
5. http://neuropsychologia.org/od-przyjemnosci-do-zniewolenia-rola-ukladu-nagrody
6. Karolina Sobańska – Podcast Neuroprzekaźniki, czyli jak działa na nas chemia w mózgu https://www.youtube.com/watch?v=3HRZHgc2XnI
7. Alicja Binkowska, Aneta Brzezicka – WPŁYW MARIHUANY NA AKTYWNOŚĆ ELEKTRYCZNĄ MÓZGU
8. Konopie i kannabinoidy – Paweł Siudem, Iwona Wawer, Katarzyna Paradowska
9. https://gazetamedycyna.pl/cbd-i-serotonina-czy-cbd-moze-zastapic-serotonine/